بازی کامپیوتری یک تفریح سرگرم کننده است که طرفداران میلیاردی در سراسر دنیا دارد. در واقع بازی کردن راهی برای استراحت، ارتباط با دوستان و لذت بردن از چالش می باشد. اما متاسفانه این کار برای برخی از افراد تبدیل به یک عادت شده است. اعتیاد به بازی موبایل و کامپیوتر یکی از مواردی است که در سال های اخیر بیش تر شاهد آن هستیم.
بازی وسواس گونه، عواقب روحی و جسمی زیادی برای افراد دارد. وابستگی به بازی ها در کودکان و نوجوانان بیش تر به چشم می خورد و این فرایند به طور مستقیم بر مساله آموزش آن ها و ارتباطات اجتماعی شان تاثیر منفی می گذارد. در این مقاله قصد داریم در رابطه با مبحث اعتیاد به بازی ها صحبت کنیم. علائم اعتیاد، عوارض و روش مقابله با این وابستگی، مباحثی هستند که در ادامه، آنها را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.
اعتیاد به بازی آنلاین
اعتیاد به معنای عادت کردن و وابستگی شدید به چیزی است؛ طوری که فرد آن کار را بدون تفکر و تأمل انجام دهد. اعتیاد به بازی های آنلاین به معنای وابستگی به بازی و ناتوانی در کنترل آن است. طوری که بازی کردن در چرخه طبیعی زندگی و عملکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی فرد اخلال ایجاد می کند.
در راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی، وابستگی عمیق به بازی کردن به عنوان اعتیاد شناخته نشده است؛ اما مشغولیت فکری زیاد نسبت به بازی کردن، به قیمت از دست دادن فعالیت ها یا تعهدات زندگی واقعی، ویژگی های رفتاری اعتیادآور را دارد. سازمان بهداشت جهانی از واژه اختلال بازی به جای اعتیاد استفاده می کند.
درک این نکته مهم است که مدت زمان بازی کردن نشانه ای برای تشخیص اعتیاد نیست. فردی در روزهای بیکاری و استراحتش ممکن است ساعت ها وقت خود را پای بازی کردن بگذارد. اما همین شخص در مواقع دیگر، بدون هیچگونه احساس نیاز به بازی کردن، فعالیت های روزانه اش را انجام دهد. در این حالت می توان گفت که شخص وابستگی به بازی کردن ندارد. درواقع اگر فردی بداند که باید بازی کردن را متوقف کند اما در عمل نتواند این کار را انجام دهد، اختلال بازی دارد.
فردی که دچار اختلال بازی شده است می داند که این کار باعث می شود که خانواده، دوستان، درس و اهدافش را نادیده بگیرد، اما با این وجود به کار خود ادامه می دهد. چرا که بازی کردن در کوتاه مدت، برایش احساس لذت و رضایت به همراه دارد.
علت وابسته شدن به بازی های آنلاین
صنعت تولید بازی یک صنعت میلیارد دلاری است. هرچه افراد، زمان بیشتری در بازی ها سپری کنند، سود بیشتری نصیب شرکت ها خواهد شد. بازی های هوشمند با استفاده از پیشرفته ترین متدهای روانشناسی رفتار، به نحوی طراحی شده اند که اعتیاد آور باشند تا به این روش، افرد را درگیر بازی نگه دارند.
در این بازی ها، شما در دنیایی زندگی می کنید که رضایت فوری بر اساس عملکرد شما فراهم می شود. جذابیت این بازی ها به حدی زیاد است که بدون این که متوجه گذر زمان شوید، می توانید ساعت های متوالی به انجام آن ها مشغول باشید.
ویژگی دیگر این بازی ها، پیشرفت قابل اندازه گیری، ایجاد حس مفید بودن و ایجاد محیط قابل کنترل برای افراد است. در بازی های رایانه ای هیجانی، فرد مقدار بسیار زیادی از ترشح دوپامین را تجربه می کند که این میزان ترشح، می تواند ساختار مغز را دستخوش تغییر کند. از طرف دیگر مسائل مربوط به بازی های اجتماعی، مثل نیاز انسان به مسئولیت پذیری، احساس صلاحیت و احساس ارتباط با دیگران را رفع می کند. در مجموع علت اعتیاد به اینترنت و بازی های کامپیوتری، ایجاد حس رضایت آنی می باشد.
نشانه های اعتیاد به بازی
ساده ترین تعریف از اعتیاد این است که خود فرد از کاری که انجام می دهد لذت می برد و عموما این افراد از شرایط و عملکرد خودشان ناراضی نیستند. حتی برخی از عملکرد خودشان ناراضی اند اما نمی توانند وابستگی شان را کنار بگذارند.
اگر می خواهید تشخیص دهید که فردی به بازی های کامپیوتری و آنلاین اعتیاد دارد یا خیر، نشانه هایی که در ادامه بیان می کنیم را مطالعه کنید. داشتن یکی از این مشکلات نمی تواند نشانه اعتیاد به بازی باشد. اما اگر فرزند شما علاقه زیادی به بازی های آنلاین نشان می دهد و چند نمونه از رفتارهای زیر را بروز می دهد باید این موضوع را جدی بگیرید.
- احساس هیجان زیاد در هنگام انجام بازی کامپیوتری
- بروز اضطراب شدید و پرخاشگری در فرد
- به هم خوردن زمان خواب و اختلال در اشتها
- بروز کمردرد و گردن درد و درد مچ دست به دلیل استفاده طولانی از کامپیوتر
- آسیب به چشم و بینایی
- رها کردن علایق گذشته به دلیل وابستگی زیاد به بازی
- گوشه گیر شدن و درگیری زیاد با اعضای خانواده در مواجهه با انتقاد به بازی ها
- غفلت از فعالیت ها و مسئولیت های مدرسه و در نتیجه افت تحصیلی
- فرار از مشکلات زندگی به جای رفع مشکل
- تحریک پذیری، افسردگی و دلخوری در هنگام عدم توانایی انجام بازی
- دروغ گفتن در رابطه با زمان انجام بازی
- بی اهمیت نشان دادن زمان
- عدم کنترل زمان و از دست دادن زمان
- تاثیر منفی بر دیگر بخش های زندگی
- پناه بردن به بازی به هنگام بروز مشکلات
- دفاع از عملکرد
- استفاده نادرست از پول
آسیب های جسمی و روانی اعتیاد به بازی کامپیوتری
وابستگی زیاد به بازی ها و نگاه کردن به مانیتور برای ساعات طولانی عوارض جسمی و روحی زیادی به بار می آورد که در ادامه، ما مهم ترین آن ها را بررسی می کنیم.
افزایش پرخاشگری در کودکان
خشونت مهمترین محرکه ای است که در طراحی بازی های پرطرفدار رایانه ای بیش از هر چیزی به چشم می خورد. مهمترین مشخصه بازی های رایانه ای آنلاین، حالت جنگی اکثر آنهاست و اینکه فرد باید برای رسیدن به مرحله بعدی با نیروهای به اصطلاح دشمن بجنگد.
حتی در بازی های ماشین سواری نیز فضا هیجان زیادی دارد و ذهن را به سمت قانون شکنی منعطف می کند. این بازی ها می توانند بر روان کودکان تاثیر زیادی بگذارند.
از طرفی باختن در بازی و تمام شدن بازی در قسمتی مهم، باعث می شود که نیروی خشم در افراد قدرت بگیرد. تکرار این شرایط باعث می شود که احساس خشم تبدیل به پرخاشگری شود. موضوع پرخاشگری کودکان یکی از مسائلی است که درمان آن در آینده زمان بر است.
منزوی شدن و بروز افسردگی
تحقیقات نشان می دهد کودکانی که دائما از بازی ویدئویی استفاده می کنند رفته رفته تنها بازی کردن را به حضور در جمع ترجیح می دهند. این موضوع در بلندمدت باعث می شود که نتوانند در جمع ها ارتباط موثری برقرار کنند.
انسان ذاتا موجودی اجتماعی است و قرار نگرفتن در اجتماعات از انرژی او کم می کند. رشد کردن، از حضور در اجتماع به وجود می آید و فرد منزوی از تمام این موارد باز می ماند. حس تنهایی به مرور باعث بروز مشکلاتی همچون افسردگی می گردد.
اختلال خواب
بازی کردن می تواند به راحتی ساعت خواب و بیداری ما را تغییر دهد. تغییر ساعت خوابیدن و بیدار شدن در استراحت مغز و بازیابی توان جسمی، تاثیر منفی می گذارد. اگر با گوشی بازی می کنید به هیچ وجه گوشی تان را قبل از خواب با خود به رختخواب نبرید.
همچنین از بیدار ماندن در ساعات پایانی شب برای بازی کردن جدا خودداری کنید. اختلال در خواب از مهمترین تاثیرات بازی کردن خارج از کنترل می باشد.
افت تحصیلی و کاری در اثر اعتیاد به بازی
می توان گفت هرچیزی که ذهن فرد را درگیر کند، او را از مسیر درست زندگی خارج می کند. توجه زیاد به بازی کردن و اختصاص وقت زیاد به آن، باعث می شود که ما از مسیر رشد باز بمانیم. کودکانی که وابستگی زیادی به بازی های کامپیوتری و گوشی پیدا می کنند، عموما در دروس مدرسه دچار افت تحصیلی می شوند.
این موضوع تنها مختص کودکان نیست. گاها می بینیم که نوجوان یا جوانی که مشغول تحصیل در دانشگاه است و می تواند وقت آزاد خود را صرف کار کردن به صورت نیمه وقت یا تمام وقت کند، اما در عوض ترجیح می دهد این زمان را در فضای مجازی گذرانده یا با بازی کردن سپری کند.
مشکلات فیزیکی
اینکه ساعات زیادی را در مکان ثابتی مقابل صفحه گوشی یا کامپیوتر بنشینید فشار زیادی به اسکلت بدنتان وارد می کند. مشکلاتی از جمله آسیب به ستون فقرات، آسیب به مهره های گردن و مچ دست، آثار جسمی اعتیاد به بازی می باشند.
همچنین احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از دیگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولانی مدت با رایانه است.
مشکلات بینایی
به اعتقاد پزشکان، کودکانی که به مدت طولانی از رایانه استفاده می کنند در معرض خطر نزدیک بینی قرار میگیرند. خستگی و خشکی چشم، ضعف بینایی و قرمز شدن چشم از دیگر عوارض نگاه کردن طولانی مدت به مانیتور می باشد.
افزایش احتمال ابتلا به چاقی
عموما افرادی که برای ساعات زیادی پشت مانیتور نشسته و وقت خود را به بازی کردن می گذرانند، ساعات صرف وعده های غذایی شان تغییر می کند. بروز عادت های بد غذایی و خوردن خوراکی های پرکالری در کنار نداشتن تحرک، باعث بروز چاقی در افراد می گردد.
درمان وابستگی به بازی
روش های زیادی برای درمان وابستگی به بازی ها وجود دارد که با توجه به شدت وابستگی، شما باید روش مناسب را انتخاب کنید. در صورت نیاز، مراجعه به روانشناس جهت رفع این عادت مخرب، الزامی است.
خارج کردن وسایل بازی از اتاق
موثرترین راه برای ترک عادت بازی کردن این است که وسایل بازی از جمله گوشی، کامپیوتر یا کنسول بازی را از دسترستان دور کنید. برای مثال اگر کامپیوتر شما در اتاقتان قرار گرفته آن را به قسمت دیگری از منزل منتقل کنید.
نزدیک بودن به ابزار بازی، خود عاملی بر بیش تر شدن وابستگی است. در اکثر مواقع با شکستن حلقه عادت می توانیم تا حدودی عادت ها را بشکنیم.
جایگزین کردن بازی با کارهای جذاب دیگر
بازی کردن یک فعالیت جذاب است. برای کم کردن وابستگی به این کار، باید وقت خود را با سایر فعالیت های سرگرم کننده پر کنید. از این فرصت استفاده کنید تا فعالیت هایی را که قبلا از آنها لذت می بردید کشف کنید یا چیزی جالب و جدید را امتحان کنید.
بازی کردن راهی برای گریز از افکار و مسائلی است که ما را تحت فشار قرار می دهند؛ از این رو وابستگی شکل می گیرد. به فکر توسعه روش های جایگزین باشید. کارهایی که بتوانید در زمان استرس، خستگی یا ناراحتی آن ها را انجام دهید و احساس خوبی بگیرید.
کارهایی مثل نواختن موسیقی، ورزش کردن، قرار با دوستان، رانندگی کردن، گوش دادن به موسیقی و مدیتیشن، مثال هایی از این قبیل می باشند.
معمولا جایگزین بازی های آنلاین بر اساس ویژگی های هیجانی، رفتاری و شناختی فرد صورت می گیرد. نوع شخصیت فرد اهمیت زیادی در انتخاب جایگزین های رفتاری دارد. متخصصین روانشناسی با انجام تست های متناسب، سعی می کنند شناخت خود را از فرد بیش تر کنند. پیش از انجام تست های شخصیت شناسی، مصاحبه ای هم با فرد صورت می گیرد که در شناخت کامل او نقش بسیار پر رنگی دارد و می تواند به انتخاب راهکار مناسب برای فرد کمک کند.
برنامه ریزی برای زندگی
داشتن برنامه ریزی زندگی و دنبال کردن اهداف، نقش بسزایی در فرایند قطع وابستگی به بازی دارد. بهتر است برای هر روز زندگی تان از قبل برنامه ریزی داشته باشید و خودتان را مجاب به اجرای برنامه بدانید.
همچنین در برنامه روزانه تان برای بازی کردن یک زمان مشخص (مثلا 2 ساعت در روز) تعیین کنید و بعد از اتمام زمان بازی، ابزار بازی را جمع کنید. رفته رفته زمان بازی را کاهش دهید تا به مدت استاندارد برسد.
برای خود قانونی تعیین کنید که تا زمان تمام نشدن همه کارهای روزانه، نمی توانید پای کامپیوتر یا کنسول بازی بنشینید.
ورزش کردن
ورزش کردن در ایجاد حس سرزندگی و افزایش اعتماد به نفس، نقش بسزایی دارد. از طرفی ورزش کردن انرژی بدن را می گیرد و در نتیجه، ساعت خواب و بیداری افراد تنظیم می شود. همچنین ورزش کردن تغذیه افراد را نیز نرمال می کند.
سعی کنید ورزشی را دنبال کنید که علاقه زیادی به آن دارید؛ نه ورزشی که در کوتاه مدت به علت سنگین بودن آن را کنار بگذارید.
استفاده از برنامه های محدود کننده
استفاده از برنامه های کمکی جهت ترک عادت بازی کردن، می تواند مفید باشد. برای مثال می توانید از نرم افزار قطع دسترسی به اینترنت مخصوص موبایل یا کامپیوتر استفاده کنید. این برنامه ها دسترسی به اینترنت را برای بعضی برنامه ها قطع می کنند و شما حتی اگر پای گوشی یا کامپیوتر باشید باز هم نمی توانید از سر عادت به بازی کردن مشغول شوید.
همچنین اگر با گوشی بازی می کنید برنامه های محدود کننده استفاده از گوشی می توانند مفید باشند. این برنامه ها با گذشت بازه زمانی که از قبل مشخص کرده اید غیرقابل اجرا می شوند. در واقع شما در طول 24 ساعت، تایم محدودی را می توانید صرف یک برنامه خاص کنید.
وقت گذراندن با دوستان
جدا شدن از محیط زندگی فعلی می تواند وابستگی را هر چه زودتر درمان کند. برای مثال رفتن به اردو، یا یک برنامه کمپ تفریحی در طبیعت که فرد را از محیط عادی روزانه زندگی اش جدا کند و او را در وضعیتی قرار دهد که دنیای واقعی را تجربه کند.
کارهایی مثل قرار گذاشتن با دوستان می تواند احساس خوبی به شما بدهد. داشتن احساس خوب در روند ترک عادت تاثیر زیادی دارد.
برای کم کردن مشکلات جسمی حاصل از بازی ها بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- از میز و صندلی مناسب استفاده کنید.
- کاملا به صندلی تکیه دهید و گردنتان را در مقابل مانیتور قرار دهید.
- ورزش کردن را جزو برنامه های ثابت زندگی تان قرار دهید.
- رعایت فاصله ۱ متر از صفحه نمایش کامپیوتر
- تنظیم نور مانیتور با نور محیط
- استفاده از عینک های آنتی رفلکس
- خوردن خوراکی های مفید و جلوگیری از پرخوری
- قدم زدن و استراحت دادن به بدن حین بازی
نقش والدین در ترک عادت فرزندان
کنترل نوجوانان در اینترنت یکی از وظایف والدین امروزی است. اگر فکر می کنید که فرزند شما بیش تر از حد استاندارد بازی می کند بهتر است به او در این زمینه کمک کنید. والدین باید با دقت محتوای بازی های کودکشان را بررسی کنند و مطمئن شوند که این بازی برای سن فرزندشان مناسب است. شرکت های بازی سازی با توجه به استانداردهایی، بازی ها را برای سنین مختلف طراحی می کنند. برای مثال اگر فرزند شما زیر سنین مدرسه قرار دارد، باید از بازی های کودکان زیر 7 سال استفاده کند.
آموزش روانی به فرزند، یکی از بهترین روش های درمان اعتیاد به بازی می باشد. سعی کنید با آرامش، فرزندتان را به برنامه ریزی کردن و مدیریت زمان مفید دعوت کنید. همچنین با ایجاد فضای مفرح بیرون و درون منزل، می توانید فرزندتان را برای ترک این عادت همراهی کنید.
مهارت ها و توانایی های فرزندتان را بسنجید و کارهای مفیدی که توانایی انجام آن را دارد، پیدا کنید تا از این فضا دور بماند. دور شدن از فضای بازی در کمرنگ شدن وابستگی نقش زیادی دارد. کودک را به انجام فعالیت های گروهی و فردی خارج از منزل تشویق کنید.
