داشتن یک فرزند با ادب آرزو و هدف هر پدر و مادری است. برای این امر والدین در رابطه با اصول تربیتی و سن آموزش به کودک تحقیق می کنند. موضوع اصلی این است که آموزش از بدو تولد نوزاد شروع می شود و تا زمان رسیدن به بلوغ فکری فرزند ادامه دارد. اما اینکه برای تربیت کودک باید از چه اصولی استفاده کنیم؟ سوال مهمی است که در ادامه مقاله در رابطه با آن به طور مفصل توضیح می دهیم.
جنبه های مختلف آموزش کودکان
تربیت جنبه های مختلفی دارد و شما به عنوان والد باید به تمامی اصول آموزشی و تربیتی توجه کنید. البته برای آموزش نیاز است که به سن کودک توجه کنید. برای مثال آموزش جنسی به کودک سه ساله با آموزش به نوجوان 15 ساله تفاوت زیادی دارد. همچنین آموزش اقتصادی به نسبت در سنین بالاتری شروع می شود. مهم ترین جنبه های آموزش به کودکان عبارتند از:
تربیت خانوادگی
خانواده اولین اجتماعی است که کودک در آن قرار می گیرد. کودک باید از سنین اول زندگی اش این موضوع را درک کند که خانواده نزدیک ترین افراد و قابل اعتمادترین افراد به خودش هستند. ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر و صمیمیت بین والدین این موضوع را در کودک شما نهادینه می کند.
آموزش تربیت اجتماعی
فرزند شما در عین اینکه در خانواده راحت است، از همان سنین کم در محیط های اجتماعی عضو می شود و نیاز است که به او در رابطه با نحوه رفتار در اجتماع آموزش دهید. خانواده هایی که فرزندانی وابسته دارند باید سعی کنند که کودک خود را با قرار گرفتن در اجتماعات مختلف آموزش دهند. چرا که وابستگی کودکان و اجتماع گریزی می تواند تمامی روابط اجتماعی فرد در آینده را تحت تأثیر قرار دهد.
معمولاً سنین پیش دبستانی و قبل از دبستان بهترین زمان برای آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان است و مرحله مهمی در سن تربیت کودک محسوب می شود. مهارت هایی نظیر دوست یابی، همکاری و حتی توانایی رد کردن درخواست دوستان در صورت لزوم، از جمله مهارت هایی هستند که در تربیت اجتماعی کودک باید به آن ها توجه داشته باشید.
رشد توانایی ها
هر کودکی توانایی و استعدادهایی دارد. اینکه والدین بتوانند استعدادهای فرزندشان را کشف کنند و در زمینه های مورد نیاز به فرزندشان آموزش بدهند اهمیت بسیار زیادی دارد. توانایی های کودک در مواردی همچون توجه و تمرکز، حافظه، توانایی حل مسئله و تصمیم گیری مواردی هستند که والدین باید به فرزندشان آموزش دهند.
تربیت توانایی ها معمولا از سن 4 سالگی به بعد شروع می شود. شروع آموزش در برخی زمینه ها کمی دیرتر می باشد. برای مثال در ورزش ها رزمی پیشنهاد می شود که از سن 9 الی 10 سالگی به بعد آموزش شروع شود. در برخی زمینه ها توصیه می شود در سنین پایین تر تربیت را با استفاده از بازی ها و به صورت سرگرمی برای کودک شروع کنید. همانطور که سن کودک افزایش پیدا می کند قدرت ذهنی او نیز رشد می کند و شما می توانید آموزش های پیچیده تری را شروع کنید.
با استفاده از آزمون های هوش و استعداد برای کودک خود، می توانید متوجه نقاط ضعف و قوت او شده و سپس برای بهبود توانایی هایش برنامه ریزی کنید.
آموزش جنسی
یکی دیگر از جنبه های تربیت که اهمیت بالایی دارد، تربیت جنسی کودک است. تربیت جنسی معمولاً از 3 یا 4 سالگی و با شروع کنجکاوی های کودک در زمینه مسائل جنسی شروع می شود.
در ابتدای آموزش نام اندام های بدن و نام اندام تناسلی آموزش داده می شود. به تدریج و با بزرگتر شدن کودک، اطلاعات بیش تری به او منتقل می گردد. میزان اطلاعات کودک در تربیت جنسی اهمیت زیادی دارد. شما در هر مرحله با توجه به دانسته های کودک و سوالی که مطرح کرده است، به وی پاسخ می دهید. گاهی کودکان زودتر از سنی که شما در نظر گرفته اید با مسائل جنسی آشنا می شوند؛ بنابراین باید بتوانید با در نظر گرفتن سن فرزندتان، آموزش درستی داده و سوالات ذهنی او را رفع کنید.
آموزش اقتصادی
در دنیای امروزی این موضوع که فرزند شما بتواند درک منطقی و درستی از پول و مسائل اقتصادی داشته باشد، اهمیت زیادی دارد. والدین باید از همان سال های اول بتوانند آموزش درستی در این زمینه به فرزندشان بدهند. کودک شما باید یاد بگیرد که برای تهیه مواردی که دوست دارد پس انداز کند.
فاکتور سن در آموزش کودکان چه اهمیتی دارد؟
هنگامی که رفتار اشتباهی از کودکی سر می زند معمولاً با دو شیوه واکنش مواجه می شویم. گروهی از والدین با این استدلال که فرزندشان هنوز کوچک است برخوردی با اشتباهات او نمی کنند، در مقابل برخی خانواده ها، بدون توجه به این موضوع که فرزندشان هنوز سن چندانی ندارد به شدت واکنش نشان می دهند.
در تربیت کودک خود به این موضوع توجه داشته باشید که کودک شما همواره به تذکر و برخورد قاطع نیاز دارد، اما برای یادگیری کامل اصول اخلاقی به تمرین و تکرار نیازمند است. شما باید همیشه رفتار نامناسب را گوشزد کنید، اما با توجه به سن کودک این مسئله می تواند میزانی از قاطعیت و محبت را در کنار یکدیگر داشته باشد.
- حتما کودکتان را به انجام رفتارهای مثبت تشویق کنید و به رفتار های خوب او توجه کنید.
- پاداش هایی برای بیش تر شدن رفتار های مثبت و کم شدن رفتار های غلط در نظر بگیرید.
- هرگز تنبیه بدنی انجام ندهید، کتک زدن نه تنها رفتار بد کودک را کاهش نمی دهد، بلکه بر روی کودک اثر عکس می گذارد.
- هنگامی که کودک رفتار بدی نشان می دهد می توانید محرومیت های کوچکی را در نظر بگیرید مثل خاموش کردن تلویزیون
تا جایی که می توانید در مورد قوانین تربیتی و دلایل آن به صورت منطقی با کودکتان حرف بزنید این صحبت کردن در هر سنی با توجه به درک کودک می تواند انجام شود.
تحقیقات نشان می دهد که برخورد و مجازات شدید کودکان می تواند منجر به مشکلات بهداشت روانی، مشکلات شناختی، رفتارهای ضد اجتماعی او در آینده و پرخاشگری در کودکان شود. با این وجود از هر شش والد، هنوز یک نفر این کار را انجام می دهد.
بهترین زمان و سن تربیت کودک
به طور کلی یادگیری کودک سن خاصی ندارد و نمی توان تربیت کودک را به سن خاصی اختصاص داد، در واقع از همان ابتدای زندگی کودک، والدین بر روی رفتار او اثر می گذارند.
به عنوان مثال انجام دادن رفتارهای ساده ای مثل بغل کردن کودک، حرف زدن و بوسیدن او در سنین پایین و پاسخ به نیازهای فیزیکی و عاطفی او در همان اوایل زندگی، بر شکل دهی شخصیت فرزندتان تاثیر می گذارد، همچنین بر اساس پژوهش های انجام شده صحبت با کودک پیش از تولد، تغذیه مناسب، دور بودن از استرس و اضطراب بر روی کودک تاثیر دارد.
تربیت بازه خاصی برای شروع یا پایان ندارد. کودک شما از همان آغاز زندگی در معرض رفتارها و واکنش های مختلفی قرار می گیرد و به تدریج متوجه این مسئله می شود، که هر رفتاری نتیجه خاصی را در پی دارد. این موضوع از رفتارهای ساده شروع می شود و به مرور با بزرگتر شدن کودک مسائل پیچیده تری را شامل خواهد شد. در نتیجه شما به عنوان والدین کودک باید همواره نسبت به آموزش کودک خود حساس باشید. با این وجود تربیت مستقیم کودک در سنی آغاز می شود که او قدرت درک و پاسخ کلامی داشته باشد.
در تربیت کودک، باید به دوره های حساس و مهم رشد و نیازهای مختص هر دوره توجه کنید.
آموزش کودک در سنین مختلف
آموزش کودک زیر یک سال
کودکان از بدو تولد باید احساس آرامش و امنیت را تجربه کنند. بازی کردن با کودک، صحبت کردن با او و در آغوش گرفتن کودک حس عاطفی او را تقویت می کند. توجه عاطفی به کودک و توجه نشان دادن به او، باعث افزایش بهداشت جسمی و روانی کودک می شود.
تربیت 1 تا 2 سالگی
کودک در این سن تا حدودی نسبت به اتفاقات پیرامونش درک پیدا می کند. همچنین او لحن صحبت افراد (به خصوص والدینش) را متوجه می شود؛ اما قدرت درک مسائل پیچیده را ندارد. در این سن آموزش کودک باید بسیار ساده باشد. برای اینکه کاری را به فرزندتان آموزش دهید باید چندین بار آن را تکرار کنید. انتظار نداشته باشد کودک حرف های شما را در ذهنش نگه دارد و دوباره آن را اجرا کند.
تربیت در 2 تا 3 سالگی
در این سن کودک شروع به حرف زدن می کند و رشد کلامی او روز به روز افزایش می یابد. بهانه گیری یکی از ویژگی های رفتاری بارز در کودکان 3-2 ساله است، زیرا در این سن کودک یاد می گیرد تا شخصیت مستقلی داشته باشد. در شروع تحول استقلال، کودک از کلماتی مثل نه، نمی خوام و… زیاد استفاده می کند.
والدین باید در این سن نسبت به رفتار لجبازانه کودک صبر داشته باشند. به جای رفتار تنبیهی در این سن می توانید از شیوه تحسین و تشویق استفاده کنید. این کار باعث می شود تا مقاومت کودک کمتر شود و تمایلش به پیروی کردن و رفتار مسالمت آمیز افزایش یابد.
در این سن کودک نسبت به وسایل خود بسیار حساسیت نشان می دهد و احساس مالکیت زیادی نسبت به آن ها دارد و وسایلی مثل اسباب بازی ها، وسایلش و افراد مهم زندگی خیلی حساس می شود و در واقع هر چیزی که کودک مالک آن می باشد با هویت او پیوند خورده است.
به هیچ وجه در رابطه با این رفتارهای کودکتان واکنش افراطی و از روی عصبانیت نشان ندهید. سعی کنید با او کنار بیایید و به احساس مالکیت او احترام بگذارید و به او قدرت انتخاب بیش تری بدهید. سن دو سالگی شروع رسمی سن تربیت کودک است و نوع رفتارهای شما در ذهن کودک به شکل جدی نقش می بندد.
تربیت کودک در سن 3 تا 4 سالگی
کودکان در این سن قدرت درک صحبت ها و توانایی مکالمه پیچیده تر را دارند، اما نمی توانند مسائل عمیق را درک کنند. بنابراین باید قوانین را خیلی روشن بیان کنید و مسائل را به صورت ساده برایشان توضیح دهید. در این سن باید در مورد تاثیر کارهای کودک به او توضیح دهید. این توضیحات در پرورش هوش هیجانی کودک تاثیر زیادی دارند.
کودکان در این سن دوست دارند توسط بزرگسالان مورد تایید قرار بگیرند و تحسین شوند. در این بازه سنی به جای تنبیه کردن، عواقب رفتارهای کودک را به او نشان دهید تا رفتارش را تکرار نکند. به کودکان بالای 2 سال اجازه دهید که از اشتباهات خود درس بگیرند. تا حد امکان از فریاد زدن و رفتارهای هیجانی خوددداری کنید.
آموزش کودک در سن 4 تا 5 سالگی
در این سن کودک به درک بسیار خوبی از صحبت های شما می رسد. بنابراین می توانید مسائل را برایش تشریح کنید. در این سن می توانید قوانین بیش تری برای کودکان بگذارید و مسائل و دلایل تربیتی را بر اساس درک کودک برایش توضیح دهید.
در سن 4 تا 5 سالگی کودک سازگاری بیش تری با محیط پیدا می کند. در این سن معمولا کودکان به مهد کودک یا کلاس های آموزشی می روند. در صورتی که فرزند وابسته ای دارید، 4 تا 5 سالگی زمان بسیار خوبی برای کاهش وابستگی در کودکان است. در این سن ویژگی های رفتاری از جمله حسادت در کودکان بیش تر می شود. اگر شما صاحب فرزند دومی شوید معمولا حسادت در فرزند اول را مشاهده می کنید.
در این سن برای تربیت کودک گاهی نیاز به تنبیه است. البته باید حواستان را جمع کنید که تنبیه تان سختگیرانه نباشد. می توانید با گرفتن بعضی امتیازات، کودک را تنبیه کنید.
آموزش 5 تا 12 سالگی
کودکان از 5 سالگی به بعد معمولا در محیط های آموزشی از جمله مهدکودک، پیش دبستانی و مدرسه حضور پیدا می کنند. در این سن تربیت کودک تنها به آموزش های والدین محدود نمی شود. بلکه بخش مهمی از رفتارهای آن ها به آموزش های محیط مدرسه و رفتار دوستانشان وابسته است. بنابراین انتخاب مدرسه مناسب و دقت در انتخاب دوست، اهمیت زیادی دارد.
ایجاد فرهنگ گفتگو و صمیمیت بین فرزند و والدین در این بازه سنی اهمیت زیادی دارد. هرچه رابطه شما با فرزندتان بهتر باشد، در سن نوجوانی با چالش های کمتری مواجه می شوید. در این سن باید والدین در رابطه با رفتارهای مناسب در هر موقعیتی، به فرزندشان آموزش دهند. هر چه گفتگوی منطقی با فرزند بیش تر باشد، او بهتر می تواند رفتارهای مناسب فردی و اجتماعی را یاد بگیرد.
تربیت اقتصادی نیز در این سن اهمیت زیادی پیدا می کند. با بررسی نیازهای کودک و پرداخت هزینه هفتگی یا ماهانه به او، باید اجازه دهید که فرزندتان بخشی از هزینه های خودش را مدیریت کند.
12 سالگی به بعد
تربیت فرزند در سنین نوجوانی حساسیت زیادی دارد. در سن نوجوانی پدر و مادر با فرزندشان به چالش های زیادی برمی خورند چرا که نوجوان در این سن به دنبال شکل دادن هویت دلخواه خود می باشد. واکنش های افراطی و برخوردهای سختگیرانه والدین در این سن، می تواند رفتارهای منفی نوجوان را تشدید کند.
در این سن فرزند شما به درک کاملی از مسائل جنسی می رسد. با توجه به تغییراتی که در جسم و روان افراد در این سن شکل می گیرد، والدین باید بتوانند به درستی نوجوان را کنترل کنند. در سن نوجوانی بیش تر به فرزندتان فرصت دهید و به استقلال و انتخاب های شخصی او احترام بگذارید تا بتواند شخصیت قوی و مستقلی داشته باشد و اعتماد به نفسش رشد کند.
حرف آخر
در این مقاله در رابطه با سن تربیت کودک و آداب رفتاری والدین با فرزندان در سنین مختلف توضیح دادیم. تربیت کودک از بدو تولد او آغاز می شود، اما هر چه سن کودک بالاتر می رود شما می توانید بیش تر از قبل از تربیت کلامی استفاده کنید. توجه داشته باشید که در هر سن، با توجه به میزان درک و فهم کودک، قانون گذاری کنید.
تشویق کردن در هر سنی تاثیرگذار است اما نباید همیشه تشویق با خرید هدیه همراه باشد. تشویق لفظی در این زمینه مناسب تر است. تنبیه کودک نیز یکی از اصول تربیتی می باشد اما به هیچ وجه نباید کودک را تنبیه بدنی کنید. تنبیه بدنی کودک نه تنها رفتارهای بد او را کم نمی کند، بلکه اثر معکوس نیز دارد.
