حسادت در کودکان احساسی رایج است و والدین از 16 ماهگی کودکشان، ممکن است حساسیت هایی که نشان دهنده حس حسادت هستند، از کودک ببینند. قبل از هر چیزی باید بدانید که حسادت موضوع طبیعی است و شما به عنوان والد، باید به رفع آن کمک کنید. چرا که ادامه دار بودن این ویژگی، زندگی اجتماعی آینده کودک را تحت تاثیر قرار می دهد.
به هیچ عنوان با دعوا کردن و سرزنش، دست به تربیت کودک نزنید. راه درست این است که ابتدا به رفتارهای کودک دقت کرده و ریشه حسادت او را کشف کنید. سپس با راهکارهای رفع حسادت که در ادامه توضیح می دهیم، اقدام به رفع این مساله نمایید.
مقدمه ای بر حس حسادت در کودکان
بروز حسادت در کودکان بسیار طبیعی است. اما اگر فرزند شما ظاهر، توانایی و دارایی هایش (از جمله اسباب بازی، دوچرخه، تبلت و…) را دائم با کودکان دیگر مقایسه می کند، لازم است که برای کنترل این حس در کودک، اقدام کنید.
به عقیده روانشناسان حسادت از نوعی اعتماد به نفس پایین و احساس ترس و ناامنی سرچشمه می گیرد. این رفتارمعمولا از همان سنین کودکی (16-15 ماهگی) شروع می شود و اگر زمینه های بروز آن روشن نشود، در شخصیت فرد ریشه دوانده و به بزرگسالی او منتقل می شود.
این موضوع به خصوص زمان به دنیا آمدن فرزند دوم خانواده، به بیش ترین سطح می رسد. کودک در منطق خود به این نتیجه می رسد که نوزاد جدید نوعی تهدید بوده و قرار است توجه و علاقه والدین را از آن خود کند. در این شرایط اگر شما ندانید که چطور با کودک رفتار کنید تا طرز تفکرش تغییر کند، حسادت را در کودک بیش تر می کنید.
نشانه های کودک حسود چیست؟
کودکان ذات پاکی دارند و احساسات آن ها از رفتارهایشان قابل تشخیص است. برای مثال اگر فرزند شما احساس ترس یا حسادت داشته باشد، از حرف ها یا حالت چهره اش می توانید متوجه شوید. مهم ترین نشانه های رفتار حسادت آمیز کودک عبارت اند از:
- کودک خودش و داشته هایش را بیش از حد با دیگران مقایسه می کند.
- عصبانیت، قهر و پرخاشگری در این کودکان بیش تر به چشم می خورد.
- نسبت به اعضای خانواده حس مالکیت و سلطه گری دارد.
- برخی از این کودکان نه تنها زور گویی نمی کنند، بلکه دچار انزوا، گوشه گیری و افسردگی می شوند.
- هنگامی که به توانایی فردی حسادت می کند (برای مثال زمانی که شما از کودکی تعریف می کنید)، تمام تلاش خود را برای جلب توجه شما انجام می دهد. حتی ممکن است این جلب توجه از نوع منفی باشد. این تلاش ها فقط برای این است که حواس شما از موضوع اصلی پرت شود.
- سعی می کند رفتار کسی که شما از او تعریف کرده اید را کپی کند.
- این افراد معمولا در جمع های بازی، به سایر کودکان آسیب می زنند یا آن ها را اذیت می کنند. این مساله در فرزندان اول و در زمان به دنیا آمدن نوزاد دوم نیز، بسیار شایع است.
- حس وابستگی در کودکان حسود معمولا بیش تر است. کودک حس از دست دادن دارد و می خواهد شما را برای خودش داشته باشد. از این جهت اکثرا دچار احساس ناامنی و اضطراب تنهایی است.
- شکایت واهی و دروغ گفتن در کودک، زمانی که می خواهد شما فرد مقابل را مقصر بدانید.
اگر کودک در سنینی باشد که بتواند صحبت کند، با کمی سوال پرسیدن (سوال های غیر مستقیم)، می توانید متوجه احساسات او شوید.
علل بروز حسادت در کودکان
برای اینکه بتوانید حس حسادت در کودکان را رفع کنید، اول باید دلیل بروز این حس را بفهمید. حسادت در کودکان دلایل مختلفی دارد، اما ریشه همه این دلایل، اعتماد به نفس پایین و ترس از دست دادن در کودک می باشد.
برخی از مهم ترین دلایل بروز حسادت در کودکان عبارتند از:
حسادت در کودکان به دلیل رفتار تبعیض آمیز والدین و اطرافیان
متاسفانه برخورد بسیاری از والدین با فرزندانشان برابر نیست و این موضوع باعث ایجاد حس نابرابری و حسادت در کودک می گردد. فرق گذاشتن بین فرزندی که از نظر درسی باهوش تر است، فرق گذاشتن بین دختر و پسر و… از این دست موارد می باشند.
تولد فرزند دوم
به دنیا آمدن فرزند دوم معمولا زنگ خطری برای فرزند اول محسوب می شود. او فرزند جدید را رقیبی می بیند که توجه و علاقه اطرافیان به خصوص والدین را معطوف به خودش کرده است. آمادگی ذهنی کودک قبل از به دنیا آمدن فرزند دوم، اهمیت زیادی دارد. همچنین نوع رفتار و توجه شما به فرزند اول، بعد از به دنیا آمدن فرزند بعدی نباید تغییر کند.
حسادت در کودکان به دلیل نوع تربیت والدین
تربیت والدین تا حد زیادی روی احساسات او از جمله حسادت تاثیر دارند. والدینی که فرزند خود را وابسته، بی اعتماد به نفس و لوس تربیت می کنند، معمولا در مدرسه یا مهمانی ها رفتارهایی از فرزندشان می بینند که نشان دهنده ضعف و احساس کمبود کودکشان است.
حسادت در کودکان به دلیل مقایسه شدن
مقایسه شدن یکی از بدترین چیزهایی است که کودک می تواند تجربه کند. بزرگترین عامل بروز حسادت در کودکان مقایسه شدن و حس بی کفایتی است. نتیجه این موضوع چیزی جز کاهش اعتماد به نفس و رقابت جویی کاذب نیست.
هر فردی استعدادها و توانایی هایی دارد. اما خیلی از والدین، مبنای توانایی کودک را، علایق ذهنی خودشان می دانند. برای مثال اگر انتظار دارند که فرزندشان در فوتبال عملکرد خوبی داشته باشد و این را در کودک نبینند، او را با سایر هم بازی هایش مقایسه می کنند.
قرار گرفتن در فضای رقابت
کودکانی که بیش از حد مورد توجه و تعریف قرار گرفته اند، دچار نوعی حس خود شیفتگی و اعتماد به نفس کاذب می شوند. کودک فکر می کند بهترین است و هیچ رقیبی ندارد. با رفتن به مهد کودک، پیش دبستانی یا مدرسه، کودک با افراد جدیدی روبرو می شود که برتری هایی نسبت به خودش دارند. او در این فضا احساس ناامنی کرده و از محیط جدید بدش می آید. معمولا افرادی که کودک به آن ها حس منفی تری دارد، همان افرادی هستند که حسادتش را بر می انگیزند.
مراقبت و رسیدگی بیش از حد والدین باعث می شود که کودک خودش را وارد چالش نکرده و دائما انتظار داشته باشد که والدینش شرایط را برای او به ایده آل برسانند. در نتیجه وقتی فرزندتان کودک دیگری را می بیند که این ضعف ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می گیرد.
روش های درمان حسادت در کودکان
والدین اولین افرادی هستند که می توانند حس حسادت را در فرزندشان تشخیص دهند. پدر و مادر باید علت حسادت کودک را ریشه یابی کرده و هرچه سریع تر نسبت به رفع آن اقدام کنند.
داشتن رابطه دوستانه با فرزند
همه والدین فرزندانشان را دوست دارند. اما دوست داشتن به هیچ وجه به تنهایی کفایت نمی کند. در یک رابطه پدر- فرزندی یا رابطه مادر و فرزند، نیاز به این است که کودک با شما احساس راحتی داشته باشد و دغدغه های ذهنی اش را با شما مطرح کند. روابط اعضای خانواده با یکدیگر هر چقدر صمیمی تر باشد، بهتر می توانند در فضای تعامل مسائل را رفع کنند.
گاهی اوقات کودکان ممکن است به اشتباه احساس کنند که والدینشان به آن ها توجه نمی کنند. بنابراین، این والدین هستند که با رفتار و گفتار خود باید این تصورات را از فرزندان خود دور کنند. به هیچ وجه نسبت به رفتارهای فرزندتان بی توجهی نکنید. اگر تغییرات رفتاری فاحشی در فرزندتان می بینید، به زبانی کودکانه جویای احوال او باشید. از او بپرسید به چیزی نیاز دارد یا نه. به او یادآوری کنید که دوستش دارید و او بهترین فرزند دنیا است.
درک احساسات کودک
ممکن است خیلی از مواقع دلایل کودک برای حسادت منطقی و درست نباشند، اما در هر صورت این موضوع برای او بزرگ و چالشی است. پشت رفتار کودک، نگرانی و اضطراب وجود دارد. بهتر است به جای اینکه به او بگویید که اشتباه می کند یا فکرهایش بی مورد است، در او حس اعتماد ایجاد کنید و احساسش را به رسمیت بشمارید. اگر نیاز است رفتارهای خودتان را به نوبه ای تغییر دهید که کودک حس قبلی را نداشته باشد.
برابری بین فرزندان
همیشه بین فرزندان برابری را رعایت کنید. اگر برای یکی از فرزندانتان هدیه می خرید، حتما بار بعدی برای فرزند دیگرتان هدیه بگیرید. اگر هر دو کودک بزرگ شده اند و به مرحله تشخیص درستی رسیده اند، باید هدایای یکسان و مناسبی برای آن ها تهیه کنید تا نسبت به یکدیگر حسادت نورزند.
فرزندان خود را به یک اندازه به پارک ببرید و بین آن ها به هیچ عنوان فرق نگذارید. اینکه شما به خاطر جنسیت فرزند محدودیت های بیش تری برای او تعیین کنید، باعث بروز حسادت و ایجاد حس خود کم بینی در کودک می شود.
مطالعه در زمینه تربیت فرزند
والدین به شدت در شکل گیری شخصیت و احساسات کودک تاثیر دارند. آن ها با رفتارهایشان می توانند حس حسادت را در فرزندشان تشدید کنند. مبحث تربیت، مساله بسیار مهمی است که حتی قبل از به دنیا آمدن فرزند باید در این رابطه مطالعه داشته باشید. به این منظور می توانید از کتاب ها و دوره های آموزشی مطرح کمک بگیرید.
پرهیز از مقایسه
مقایسه کردن یکی از بدترین کارهایی است که والدین می توانند در قبال فرزندشان انجام دهند. این کار ارزش عملکرد کودک را خدشه دار می کند. کودکان وقتی در فضای مقایسه قرار می گیرند برای جلب توجه شما سعی می کنند یا کار فرد مقابل را تقلید کنند، یا اینکه برای به هم ریختن جو، از رفتارهایی مثل دروغ گفتن یا پرخاشگری استفاده کنند.
هیچ وقت وضعیت تحصیلی فرزندانتان را با یکدیگر مقایسه نکنید. در عوض اگر می خواهید به فرزندتان بگویید که وضعیت درسی اش مطلوب نیست، نمرات او را با نمره های قبلی اش مقایسه کنید. اگر کودک در یک فعالیت ضعیف عمل می کند، نشان دهنده این نیست که مهارت انجام سایر فعالیت ها را نیز ندارد. تشویق کردن و حمایت کودک، به او اعتماد به نفس بیش تری می دهد تا راه خود را به درستی انتخاب کند. سعی کنید نقاط قوت کودک را پررنگ کنید و با مهم شمردن آنها، در راستای افزایش اعتماد به نفس فرزندتان بکوشید.
ایجاد حس مثبت در کودک
یکی از وظایف مهم والدین این است که احساسات منفی فرزندان را کاهش دهند و آن را با احساس مثبت جایگزین کنند. برای مثال اگر فرزندتان به خواهر کوچکترش حسادت می کند، باید به او این احساس را بدهید که می تواند به عنوان خواهر یا برادر بزرگتر، مراقب خواهر کوچکترش باشد. این کار حس مثبتی در کودک ایجاد می کند و او خود را با فرزند کوچکتر، صمیمی تر از قبل می بیند.
سعی کنید او را در امور مربوط به خانواده مشارکت دهید. مثلا اگر قرار است برای فرزند دوم دوچرخه بخرید، نظر فرزند اول در رابطه با سایز یا رنگ را بپرسید. حتی اگر همان رنگ دوچرخه را خریداری نکنید، مشارکت در خرید به او حس خوبی می دهد.
اجتناب از خشونت
اگر فرزندتان در نتیجه احساس حسادتش، رفتارهای غیر منطقی انجام می دهد به هیچ عنوان در برخورد با رفتار او، خشونت بروز ندهید. این کار باعث می شود که کودک خودش را تنهاتر ببیند و حس حسادت در او بیش تر از قبل شود. برخورد خشن باعث افسردگی و گوشه گیر شدن کودک می شود و حتی احساس خشم را در او بیش تر می کند. بهترین روش برای این موضوع مدارا کردن، صحبت کردن و در صورت امکان، تغییر رفتارهای خودتان است.
کمک گرفتن از مشاور کودکان
اگر اکثر روش هایی که توضیح دادیم را امتحان کردید اما نتیجه ای نگرفتید، بهتر است برای رفع این مشکل از یک مشاور زبده کودکان کمک بگیرید. مساله حسادت در کودکان موضوع حساسی است. در صورتی که این خصوصیت در کودک باقی بماند، به مرور زمان این حس بیش تر شده و در سنین نوجوانی مشکلات زیادی به وجود می آورد.
