با گسترش برنامه ها و بازی های اینترنتی، وابستگی و اعتیاد به اینترنت در سال های اخیر شدت زیادی گرفته است. هنوز بین کارشناسان بر سر اینکه استفاده بیش از حد از اینترنت، اعتیاد به حساب می آید یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد. اما با توجه به مضرات وابستگی به فضای مجازی، بهتر است با عوامل ایجاد این وابستگی و همچنین درمان آن آشنا شویم.
در این مقاله به طور مفصل به مبحث دلایل وابستگی به اینترنت و روش حل این مشکل می پردازیم. اگر شما یا فرزندتان جزو افرادی هستید که در طول روز وقت زیادی را صرف گشت و گذار در فضای مجازی می کنید و معمولا از برنامه های مهم تر عقب می مانید، این مقاله برایتان مفید خواهد بود. با ماه همراه باشید.
اعتیاد به اینترنت و انواع آن
هر فردی در زندگی به کارهایی علاقه دارد که دوست دارد همیشه آن ها را دنبال کند. تا زمانی که این عادات باعث آسیب رسیدن به فرد یا استرس نشوند مشکلی وجود ندارد. برای مثال اگر سه روز در هفته به بازی های کامپیوتری می پردازید یا گهگاهی اینستاگرامتان را چک می کنید به این معنا نیست که به بازی کردن یا چرخیدن در اینستاگرام وابستگی دارید.
اعتیاد داشتن به حالتی اطلاق می شود که فرد با وجود اینکه از وابستگی خودش اطلاع دارد و با اینکه می داند این وابستگی به خودش و اطرافیانش آسیب می زند اما باز هم به کار خود ادامه می دهد و خود را در ترک عادت ناتوان می یابد.
رایج ترین انواع اعتیاد به اینترنت عبارتند از:
- انجام بازی های آنلاین به صورت افراطی
- استفاده بیش از حد از شبکه های اجتماعی، گشت و گذار در سایت ها
- عادت غیرقابل مقاومت به خرید آنلاین
- اعتیاد به سایت های شرط بندی اینترنتی
- عادت غیرقابل مقاومت به تماشای فیلم های پورنوگرافی یا چت با محتوای جنسی
علائم اعتیاد به اینترنت
کارشناسان زیادی اختلال وابستگی به اینترنت را در دسته بندی اعتیاد قرار نمی دهند. با این حال نوع رفتارها و وابستگی افراد در این فضا تا حدودی مشابه اعتیاد است. اگر شما یک یا دو مورد از حالت های زیر را دارید لزوما اختلال وابستگی ندارید. اما اگر بیش از سه مورد از مواردی که در ادامه بیان می کنیم در رفتارهای شما به چشم می خورد، بهتر است نسبت به رفع وابستگی تان به اینترنت اقدام کنید.
- از اینکه به برنامه های مهمتان نمی رسید احساس گناه دارید اما باز هم به این کار ادامه می دهید.
- زمانی که در اینترنت و شبکه های مجازی گشت می زنید احساس آرامش و بی خیالی دارید.
- نسبت به قبل منزوی تر شده اید و به جای دیدن دوستان و آشنایان، ترجیح می دهید با آن ها چت کنید.
- معمولا نمی توانید طبق برنامه ریزی به کارهایتان رسیدگی کنید.
- حضور در جمع خانوادگی برایتان خسته کننده است. دوست دارید سریع تر به اتاقتان برگردید و در عین آرامش به گشت و گذار در موبایلتان بپردازید.
- چک کردن پست و استوری افراد برایتان اهمیت زیادی دارد. طوری که تقریبا از روزمرگی همه دوستانتان مطلع هستید.
- فعالیت های فکری و جسمی که قبلا برایتان جذابیت داشتند دیگر اهمیت زیادی ندارند.
- عصبانیت، استرس و افسردگی هنگام دوری از اینترنت، از علائم اعتیاد به اینترنت هستند. این علائم ممکن است به صورت خستگی، نوسان خلقی، اضطراب و بی قراری هم خود را نشان دهد.
- مشکلات جسمی از قبیل سردرد، بی خوابی، گردن درد، بهداشت شخصی ضعیف، خشکی یا ضعف چشم به دلیل نگاه کردن بیش از حد به مانیتور و… در اثر استفاده زیاد از اینترنت و آنلاین بودن نشانه اعتیاد به این فضا می باشد.
- تلاش های نا فرجامی در راستای کنترل، پرهیز یا توقف استفاده از اینترنت داشته اید.
- هنگامی که تلاش می کنید استفاده از اینترنت را کنترل کند، کلافه، مودی (دارای نوسان خلق)، افسرده یا تحریک پذیر می شود.
- یک رابطه مهم، شغل، تحصیل یا موقعیت کاری را به دلیل وقت گذرانی بیش از حد در اینترنت به خطر انداخته اید.
- به اعضای خانواده، درمانگر و یا دیگران دروغ می گویید و میزان درگیری خود با اینترنت را پنهان می کنید.
- ممکن است در یک جلسه کاری مهم باشید اما بدلیل نوتیفیکیشن ها و پیام هایی که دریافت می کنید، نتوانید بطور کامل اظهارنظر کرده و ایده هایتان را بیان کنید.
- حس می کنید با چک نکردن مکرر گوشی و اینترنت خود، اخبار و مطالب مهمی را از دست می دهید.
دلایل وابستگی به اینترنت
عوامل مختلفی از جمله اضطراب، احساس تنهایی، بی انگیزگی، وراثت و… در ایجاد وابستگی از جمله اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی دخیل هستند. در ادامه مهم ترین آن ها را بررسی می کنیم.
1. اضطراب و افسردگی
یکی از راه ها برای تسکین رنج یا پنهان کردن احساسات، روی آوردن به اینترنت می باشد. خیلی از افراد هنگام عصبانیت یا زمانی که احساسات منفی دیگری را تجربه می کنند، برای فرار از احساساتشان به اینترنت روی می آورند. در این بین افراد خجالتی و کسانی که مهارت های اجتماعی محدودی دارند، در معرض خطر بالاتری برای اعتیاد به اینترنت هستند.
2. عوامل بیولوژیکی
متخصصان معتقدند که برخی افراد بیش از سایرین در معرض رفتارهای اعتیادگونه قرار دارند چرا که به مقدار کافی گیرنده های دوپامین ندارند یا تعادل سروتونین و دوپامین در بدنشان برقرار نیست. این هورمون ها انتقال دهنده های عصبی هستند که نقش مهمی در تعادل روحی دارند.
رفتار اعتیادی، آزاد سازی دوپامین را جرقه می زند تا تجربه لذت را از طریق آزادسازی این ناقل شیمیایی افزایش دهد. به مرور زمان، مقدار بیشتر و بیشتری از فعالیت اعتیادی نیاز است تا منجر به تجربه همین مقدار لذت شود و بدین شکل رفتار اعتیادی، وابستگی را شکل می دهد. به این معنی که، اگر بازی آنلاین یا خرید آنلاین برای شما فعالیت لذت بخشی باشد و شما مبتلا به اعتیاد به اینترنت باشید، نیاز خواهید داشت که بیشتر و بیشتر در این رفتارها درگیر شوید تا به همان مقدار سابق، احساس لذت را تجربه کنید.
3. پاداش های چندگانه اینترنت به مغز
اینترنت گردی به پاداش های چندگانه ای منجر می شود که غیر قابل پیش بینی هستند. هر بار که ما به سراغ بازی ها یا شبکه های اجتماعی می رویم با اتفاقاتی غیرقابل پیش بینی مواجه می شویم که عموما شاد کننده هستند.
هر بار وارد شدن به حسابتان به شما نتایج جذابی می دهد که شما را سرگرم می کند و مشتاقتان می کند که باز هم برای دیدن خبرهای بیش تر برگردید.
4. فرار از دغدغه های زندگی
خیلی از افراد به دلیل بی انگیزگی، احساس ترس، تنبلی و… دوست ندارند با چالش های زندگی مواجه شوند. شروع کار جدید، ارتقا شغلی، شرکت در کنکور، انجام شغل دوم، درس و تکالیف مدرسه، مسائلی از این قبیل می باشند. این افراد به جای برنامه ریزی دقیق و انجام آن، خود را در فضای اینترنت غرق می کنند. ریشه اصلی این موضوع، عدم اعتماد به نفس در موفق بودن می باشد.
روش های درمان اعتیاد به اینترنت، برنامه ها و شبکه های اجتماعی
در عصر تکنولوژی زندگی ما وابستگی شدیدی به اینترنت و ابزارهای دیجیتال دارد. ترک وابستگی به اینترنت به این معنا نیست که کاملا اینترنت را کنار بگذاریم. بلکه به معنای این است که بتوانیم زمان حضورمان در اینترنت را مدیریت کنیم. در واقع هدف از ترک وابستگی این است که بتوانیم از زمانمان در جهت پیشبرد اهداف مهم استفاده کنیم. با رفع وابستگی، دیگر اینترنت، شبکه مجازی و بازی های کامپیوتری نقش پررنگی در زندگی مان نخواهند داشت.
مهم ترین راهکارها برای رفع اعتیاد به بازی های کامپیوتری و شبکه های مجازی عبارتند از:
1. پذیرفتن وابستگی
برای اینکه بتوانید وابستگی تان را کنار بگذارید در گام اول باید این که وابستگی شما یک مشکل است را بپذیرید. برخی افراد استفاده خود را عادی می دانند و با این توجیه که کار و سرگرمی دیگری ندارند، به کارشان ادامه می دهند. اما واقعیت این است که صرف زمان زیاد برای اینترنت در تحصیل، شغل، زندگی و روابط آن اختلال ایجاد می کند.
2. استفاده از شیوه تشویق و تنبیه برای درمان اعتیاد به اینترنت
تشویق و تنبیه یکی از راهکارهای مؤثر و عملی برای ترک عادت ها یا ساختن عادت های جدید است.
برای کارهای روزانه تان برنامه ای مشخص کنید. اگر توانستید به برنامه تان پایبند بمانید، خودتان را تشویق کنید. خود را به کافه ای دعوت کنید، به قدم زدن بروید یا هر کاری که حالتان را در انتهای روز خوب می کند انجام دهید. در عوض اگر نتوانستید به برنامه پایبند بمانید یا گوشی تان را چک نکنید، خود را با روشی تنبیه کنید. برای مثال کمد اتاقتان را مرتب کنید یا خانه را گردگیری کنید.
3. پیدا کردن سرگرمی در خارج از فضای مجازی
ممکن است با خود فکر کنید که اینترنت و فضای مجازی تنها سرگرمی شماست و به جز آن هیچ سرگرمی دیگری وجود ندارد، اما با کمی خلاقیت می توانید سرگرمی های سودمندی برای خود بیابید. مثلاً می توانید پیاده روی کنید، یک رشته ورزشی که به آن علاقه دارید را انجام دهید، یک هنر جدید آموزش ببینید، یا در حیطه شغل و رشته تحصیلی تان دوره ای بگذرانید. این کارها علاوه بر اینکه به طور صحیحی وقت شما را پر می کنند و شما زمان زیادی برای وقت گذرانی در اینترنت ندارید، برای سلامت و بهبود زندگی تان نیز بسیار مفید هستند.
فعالیت های اجتماعی خود را تقویت کنید. هر هفته زمان خاصی را برای دیدار با دوستان و خانواده اختصاص دهید. حتی اگر فکر می کنید کسی را ندارید که با او وقت بگذرانید، با یکی از دوستان قدیمی تان تماس بگیرید و از او بخواهید که با شما ملاقات داشته باشد.
همچنین می توانید با همکاران یا دوستانتان، برای پیوستن به یک تیم ورزشی یا باشگاه، ثبت نام در کلاس آموزشی یا داوطلب شدن برای یک هدف خوب یا کارهای خیر، تلاش کنید. شرکت در کمپ های آخر هفته یا دورهمی های دوستانه می تواند روحیه ای شاد را به شما برگرداند و وابستگی تان به فضای مجازی را کم کند.
4. کاهش دفعات استفاده از موبایل
ممکن است بارها خودتان را در وضعیتی ببینید که در حال چک کردن اینستاگرام یا یوتیوب هستید اما حتی ندانید چرا وارد برنامه شده اید و کی برنامه را باز کرده اید. با ایجاد وابستگی، خیلی از اوقات ما به صورت غیرارادی وارد برنامه های گوشی و کامپیوتر می شویم.
برای کنترل رفتارهای غیرارادی می توانید از نرم افزار قطع دسترسی به اینترنت استفاده کنید. این برنامه ها برای گوشی و کامپیوتر طراحی شده اند و کارشان این است که دسترسی نرم افزار به اینترنت را قطع کنند. در این شرایط حتی اگر ناخودآگاه سراغ بازی کامپیوتری تان بروید یا یوتیوب را باز کنید، چون اینترنت برنامه متصل نیست سریعا متوجه شده و برنامه را می بندید.
5. میزان مصرف اینترنت را بنویسید
برخی برنامه ها مثل یوتیوب و اینستاگرام اینترنت زیادی مصرف می کنند. اگر گزارشی از حجم اینترنتی که ماهانه برای این برنامه ها صرف می کنید داشته باشید، قطعا شگفت زده می شوید. شما می توانید مصرف اینترنت گوشی را در بازه یک ماهه یا هفتگی بررسی کنید و ببینید به طور میانگین در طول هفته چند گیگابایت اینترنت و چند ساعت زمان صرف اینستاگرام می کنید. این کار در برنامه ریزی دقیق تر به شما کمک خواهد کرد.
یک راه حل مفید برای این مساله استفاده از نرم افزار محدود کننده استفاده از برنامه ها می باشد. در این برنامه ها زمان دسترسی به یک برنامه خاص در طول روز را مشخص می کنید. با پر شدن زمان تعیین شده، برنامه تا گذشت 24 ساعت بر روی گوشی تان قابل اجرا نیست.
برای شروع، یک میزان زمان منطقی را برای نرم افزارهایی که به آن ها وابستگی دارید، وارد کنید. رفته رفته زمان استفاده از برنامه در 24 ساعت را کاهش دهید.
6. تشخیص محرک های احساسی
زمان هایی هستند که ما در آن مواقع به گوشی مان پناه می بریم. در واقع بروز یک احساس مثل تنهایی، بی حوصلگی، استرس و عصبانیت می تواند عاملی برای پناه بردن به دنیای اینترنت باشد. سعی کنید ریشه رفتارتان را درک و کشف کنید و به صورت اصولی آن احساس را در خودتان رفع کنید.
7. نبردن موبایل به رختخواب
نور آبی ساطع شده از صفحه نمایش می تواند در صورت استفاده بیش از دو ساعت، خواب شما را مختل کند. دستگاه ها را خاموش کنید و آنها را در یک اتاق دیگر در طول شب شارژ کنید. به جای خواندن کتاب های الکترونیکی در طول شب، یک کتاب فیزیکی انتخاب کنید.
8. کمک گرفتن از مشاور
اگر با راهکارهایی که ارائه دادیم نتوانستید بر مشکلتان غلبه کنید، حتما به یک مشاور مجرب مراجعه کنید. مشاورین در زمینه کشف مشکل و راه درمان آن تخصص دارند. آن ها با دانش و به کمک تست های اصولی، ریشه مشکل شما را درک می کنند و به شما در رفع مشکل اساسی تان کمک می کنند.
