زندگی مدرن به شدت به تکنولوژی و اینترنت وابستگی پیدا کرده است؛ تا جایی که امروزه حتی کودکان، گوشی یا تبلت مختص خودشان را دارند. افزایش فیلترینگ (چه داخلی و چه بین المللی) باعث نصب فیلتر شکن روی گوشی بچه ها شده است.
استفاده از فیلتر شکن برای کودکان و نوجوانانی که درک درستی از این ابزارها ندارند، آسیب هایی را به همراه دارد. کودکان کنجکاو هستند و رفع سوالات و مجهولات ذهنی شان به شکل نادرست، برایشان مشکلاتی را به بار می آورد.
در این مقاله در رابطه با آسیب های نصب فیلتر شکن روی گوشی بچه ها توضیح می دهیم و راه رفع این مشکلات را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.
چرا کودکان نباید از فیلتر شکن استفاده کنند؟
بسیاری از والدین امکانات را برای فرزندشان فراهم می کنند، اما نظارتی بر نحوه استفاده فرزندشان از این امکانات ندارند. والدین امروزی برای فرزندشان ابزارهای ارتباط با اینترنت از جمله تبلت، کامپیوتر و موبایل را تهیه می کنند. کودکان این خانواده ها بدون هیچ نظارتی وارد دنیای مجازی شده و با مواردی همچون مبحث فیلترینگ مواجه می شوند.
برخی وب سایت های شبکه اجتماعی، وب سایت بازی، سایت های آموزشی خارجی و برنامه هایی از جمله تلگرام تحت فیلتر داخلی یا خارجی، قابل دسترس نیستند. کودکان کم سن و سال، به این فکر می افتند که برای دسترسی بهتر به منابع، اپلیکیشن های بازی و شبکه های اجتماعی باید فیلتر شکن نصب کنند. غافل از اینکه این برنامه صدمات جبران ناپذیر روحی و روانی برای کودکان به همراه دارد.
از طرفی والدین به واسطه مشغله کاری یا دانش کم در حوزه تکنولوژی، نسبت به وجود این برنامه ها در گوشی فرزندشان بی اطلاع هستند. این بی اطلاعی و عدم نظارت صحیح گاهی اوقات تبعات جبران ناپذیری به همراه دارد.
موضوع مراقبت از کودکان در فضای مجازی و نظارت بر موبایل کودکان حتی در کشورهای توسعه یافته نیز مرسوم است. در کشورهای توسعه یافته برای دسترسی کودکان به برخی محتواهای فضای مجازی، قوانین سختگیرانه ای وجود دارد. والدین ایرانی نیز باید نسبت به دسترسی کودکانشان به این فضاها نظارت داشته باشند؛ چرا که کودکان سواد رسانه ای کافی ندارند.
خطرات فیلتر شکن روی گوشی بچه ها
ورود به سایت های مستهجن یا سایت هایی با محتوای نامناسب
با اتصال به اینترنت، افراد تقریبا به تمام برنامه ها و سایت های فیلتر شده دسترسی پیدا می کنند. در حین استفاده از اینترنت ممکن است کودکان به طور ناخواسته وارد سایت های نامناسب شوند. محتوایی مبتنی بر مواد مخدر، آزارهای جسمی و جنسی، خودآزاری، صحنه های جنسی و… از جمله محتواهایی هستند که با نصب فیلتر شکن بیش تر دیده می شوند.
در این شرایط فرد آگاه با علم به اینکه فیلترینگ، محتوای نامناسب را از دسترس خارج کرده است، به سراغ آن ها نمی رود. اما کودکی که شناخت زیادی نسبت به دنیای اطرافش ندارد و کنجکاوی زیادی دارد، به احتمال زیاد به دنبال کشف ناشناخته ها خواهد رفت.
بلوغ زودرس
مهم ترین پیامد حضور فیلتر شکن ها روی گوشی بچه ها، دیدن محتوایی است که ذهن کم تجربه و کم اطلاعات آنها به هیچ وجه آمادگی تحلیل آن را ندارد. این محتوا می تواند بلوغ زودرس و بیداری جنسی را برای کودکان و نوجوانان کم سن و سال به همراه داشته باشد.
ذهن کودکان و بعضا نوجوانان، توانایی درک مجازی بودن و به تعبیری غیر واقعی بودن چنین محتوایی را ندارد. کودک فکر می کند محتوایی که دیده است واقعیت های زندگی هستند که از او پنهان شده اند.
مشکلات اخلاقی
با گذشت زمان، فرد نسبت به استفاده از فیلتر شکن ها اعتیاد پیدا می کند و دوست دارد از هرچیزی که درباره اش در زندگی عادی صحبت نمی شود سر در بیاورد. اعتیاد به اینترنت و کنجکاوی در محتوای فیلتر شده، باعث انحرافات اخلاقی، سردرگمی، ترس و اضطراب، قرار گرفتن در معرض خشونت یا تجاوز، افزایش اختلالات جنسی، آموزش غلط، وسواس فکری و… در کودکان و نوجوانان کم سن و سال می شود.
مواجهه با این محتواهای هنجارشکنانه نوعی احساس سردرگمی و گناه را در کودک و نوجوان به وجود می آورد. این داده ها می توانند منجر به بروز خشونت های کلامی و عملی در رفتار کودکان شوند.
مشغولیت ذهنی باعث می شود که دانش آموز افت تحصیلی پیدا کند و در ساعات خواب و بیداری، غذا خوردن، انجام کارها، سلامت جسمانی، سلامت فکری، ارتباطات خانوادگی و سایر امور زندگی اش با مشکل مواجه شود. ریشه این رفتارها اضطراب یا عذاب وجدان از موضوعاتی است که از اطرافیانش پنهان می کند.
بدافزار بودن فیلتر شکن نصب شده روی گوشی بچه ها
مردم بدون بررسی عملکرد برنامه های فیلتر شکن، آنها را بر روی کامپیوتر یا گوشی شان نصب می کنند. بسیاری از فیلتر شکن ها یا ابزارهای VPN، درون کد برنامه، کدهای مخربی دارند که منجر به سرقت اطلاعات شما می شوند.
برخی از نرم افزار های فیلتر شکن، خود یک Trojan یا key logger هستند و اطلاعات مربوط به حساب های بانکی و سایر حساب های افراد را در اختیار سرور خود قرار می دهند.
مواجهه با تبلیغات نامناسب
برنامه های فیلتر شکن رایگان هزینه های خود را با تبلیغاتی که از شرکت های دیگر دریافت می کنند پوشش می دهند. برخی از این تبلیغات با مسائل فرهنگی و چهارچوب های اخلاقی کشور ما در تضاد هستند. تبلیغات شبکه های دوست یابی از این قبیل موارد می باشند. با دیدن این تبلیغات، ممکن است کودک به طور ناخواسته وارد فضای نامناسبی شود که قبل از آن حتی نامش را هم نمی دانست.
دسترسی به اطلاعات افراد
ابزارهای VPN اطلاعات را به صورت رمزگذاری شده منتقل می کنند و فرمول رمزگشایی آن در اختیار سرور است؛ هیچ تضمینی وجود ندارد که سرور قبل از رسیدن اطلاعات به مقصد آن را بازخوانی نکرده باشد. یک VPN می تواند بدون اجازه شما، تمامی اطلاعات را به سرور اصلی منتقل کند.
VPN ها به راحتی به اطلاعات کاربران از جمله فایل های شخصی، تصاویر و… دست پیدا می کنند. این برنامه ها با پورت های باز دستگاه های هوشمند به اطلاعات درون دستگاه دسترسی پیدا کرده و امکان کپی برداری و یا دیدن اطلاعات داخلی دستگاه هوشمند، برای سرورهای خارجی میسر می شود.
راه حل جلوگیری از معضلات فیلتر شکن روی گوشی بچه ها چیست؟
تا این جا درباره خطرات فیلتر شکن روی گوشی بچه ها توضیح دادیم. اما راه حل این مشکل چیست؟ آیا فیلترینگ بیش تر و از دسترس خارج کردن فیلتر شکن ها، راه حل مناسبی برای رفع مشکل است؟ از نظر کارشناسان حوزه سلامت روان، جواب این سوال خیر است.
خوشبختانه یا متاسفانه، تکنولوژی همیشه راه خودش را پیدا می کند. حتی اگر تمام فیلتر شکن های فعلی از دسترس خارج شوند، باز هم فیلتر شکن های جدیدی اضافه می شوند. بنابراین این رویه کارساز نیست. از طرفی وب سایت های دانلود نرم افزار مثل گوگل پلی، محدودیتی از نظر سن و سال ندارند و تمام کاربران می توانند از برنامه ها استفاده کنند. البته گوگل برای امنیت کودکان در اینترنت تمهیداتی اندیشیده است. اما این راه حل ها کافی نیستند.
متاسفانه سواد رسانه ای اکثر خانواده ها و والدین به میزانی نیست که بتوانند فرزندشان را در رابطه با استفاده درست از اینترنت راهنمایی کنند. اصلی ترین معضل موجود، قرار دادن امکانات در اختیار کودکان، بدون آموزش کافی است.
از طرفی والدین به دلیل سواد کم در حوزه تکنولوژی یا به دلیل گرفتاری های شغلی، نمی توانند به خوبی گوشی یا تبلت فرزندشان را بررسی کنند. حتی برخی والدین سواد لازم را هم دارند، اما ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر به قدری بد است که والدین نمی توانند در یک فضای مسالمت آمیز، به فرزندشان آموزش صحیح استفاده از اینترنت را بدهند.
بهترین فضا برای یادگیری مسائلی همچون بلوغ و اطلاع از مسائل جنسی محفل خانواده است. پدر و مادر بهترین افرادی هستند که می توانند فرزندشان را با مباحث ناشناخته و جدید آشنا کنند. در صورتی که آموزش درستی در این زمینه وجود نداشته باشد، کودک کنجکاو در بین دوستان، همکلاسی و بعضا سایت های جنسی، به شکل نادرستی با مسائل زناشویی و… آشنا می شود.
علاوه بر نقشی که خانواده ها در جلوگیری از استفاده غلط از فیلتر شکن روی گوشی بچه ها دارند، دولت و مدارس هم باید آموزش هایی در این زمینه ارائه دهند. تولید محتوا برای کودکان و نوجوانان، باید به گونه ای ارتقا پیدا کند که دانش آموزان برای ساده ترین اطلاعات نیاز به استفاده از منابع فیلتر شده نداشته نباشند. البته نباید محتواهای خارجی حذف شود، بلکه باید کیفیت محتوا و اعتبار محتوای فارسی زبان ارتقا پیدا کند.
دولت نباید فیلترینگ بر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را آنقدر گسترش دهد که افراد برای استفاده از برنامه های معمولی هم مجبور به داشتن فیلتر شکن شوند. چنین محدودیت هایی همه افراد به خصوص کودکان را به استفاده از فیلتر شکن ترغیب می کند تا محدودیت ها را دور بزنند.
