بلوغ به دوره ای از رشد انسان گفته می شود که فرد در حال گذر از کودکی به نوجوانی و جوانی است. این دوره حدوداً از 8 سالگی آغاز شده و تا 18 سالگی ادامه پیدا می کند. یک بلوغ کامل، شامل بلوغ جنسی، مذهبی، اخلاقی، جسمی و اجتماعی است. این دوره برای برخی از کودکان نسبت به حالت نرمال زودتر آغاز می شود که به آن بلوغ زودرس می گویند. بلوغ زودرس که به دلایل مختلفی رخ می دهد، می تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد.
در این مقاله نشانه های بلوغ سریع تر در کودکان را توضیح می دهیم. همچنین دلایل بروز این مساله و راهکار مناسب در هنگام مواجهه با بلوغ زودرس در کودکان را بررسی می کنیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.
نشانه های بلوغ زودرس
بلوغ جنسی اولین مرحله آغاز دوره بلوغ در کودکان است. شروع دوره بلوغ برای دختران از 8 تا 13 سالگی و برای پسران از 9 تا 15 سالگی به طول می انجامد. در این زمان، کودک به تدریج و با کسب صفات ثانویه جنسی، توانایی باروری و تولید مثل پیدا می کند.
علائم بلوغ زودرس دقیقاً مشابه علائم بلوغ عادی بوده و تنها تفاوت، در زمان وقوع آن است. بلوغ زودرس برای دختران قبل از 8 سالگی و برای پسران قبل از 9 سالگی اتفاق می افتد. در این زمان کودک سریع تر از همسالان خود قد می کشد. تغییرات هورمونی و به دنبال آن تغییرات جسمی کودک، باعث می شود تا به وضوح نسبت به دیگر کودکان متفاوت تر به نظر برسد. ترشح غدد عرق، ایجاد آکنه روی پوست صورت و بدن نیز از علائم دوران بلوغ می باشند.
علائم بلوغ در دختران
بلوغ در دختران با ترشح هورمون های جنسی و تغییرات جسمی مانند رشد سینه و موهای زائد بدن آغاز شده و با شروع چرخه قاعدگی به انتها می رسد. طول دوره بلوغ در دختران حدوداً 2 تا 3 سال است که بعضی اوقات ممکن است بیش تر طول بکشد.
علائم بلوغ در پسران
بلوغ جنسی در پسران نیز با تغییرات هورمونی و جسمی آغاز می شود. این دوره با رشد موی بدن و صورت، قوی شدن عضلات و بزرگ تر شدن اندام جنسی شروع شده و با بم شدن صدا، به پایان می رسد.
دلایل بلوغ زودرس
بلوغ زودرس مرکزی
در این حالت که به دلیل کامل شدن زودهنگام هورمون های جنسی اولیه و فعال شده توسط مغز ایجاد می شود، سطح این هورمون ها افزایش می یابد. به دنبال آن هورمون های جنسی ثانویه از غدد جنسی کودک آزاد می شود. بلوغ زودرس مرکزی معمولاً به دلایل وجود تومور یا ترومای مغزی و پرتو درمانی مغزی ایجاد می شود. درنتیجه نیازمند بررسی و تشخیص به موقع است. معمولاً این نوع از بلوغ زودرس در دختران بدون وجود مشکلی حاد اتفاق می افتد اما در اکثر پسران، به دلیل وجود مشکلی قابل توجه رخ می دهد. به طور کلی این بلوغ زودرس مرکزی با احتمال بالاتری رخ می دهد.
بلوغ زودرس محیطی
این نوع از بلوغ سریع بدون تغییر در میزان هورمون های مغزی، سطح هورمون های جنسی ثانویه یعنی استروژن و تستوسترون افزایش می یابد. همچنین قرارگرفتن در معرض هورمون های جنسی خارجی می تواند از دیگر دلایل بلوغ زودرس محیطی باشد. بروز بلوغ زودرس محیطی بسیار نادر است.
پیامدهای بلوغ زودرس
قد کوتاه تر در بزرگسالی
کودکانی که دچار بلوغ زودرس می شوند به دلیل افزایش زود هنگام سرعت رشد استخوان ها، ابتدا قد بلندتری نسبت به همسن و سال های خود خواهند داشت. اما به دلیل آنکه رشد قدی با پایان دوره بلوغ متوقف می شود، این کودکان در بزرگسالی قد کوتاه تر و جثه ریزتری نسبت به دیگران خواهند داشت.
به بیان دیگر به دلیل شروع زودهنگام دوره بلوغ در این کودکان، بدن آن ها فرصت لازم برای رشد طبیعی پیش از دوره بلوغ را از دست خواهد داد. در این راستا مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص و تشخیص و درمان به موقع تا قبل از پایان بلوغ، می تواند کمک کننده باشد.
اضطراب کودک از تفاوت با دیگران
تغییرات در خلق وخو یکی از ویژگی های بارز دوران بلوغ است. در بلوغ زودرس کودک به دلیل مشاهده تفاوت هایی که با همسالان خود دارد و بعضاً مورد تمسخر قرارگرفتن از جانب آن ها، حساس تر خواهد بود. استرس و اضطراب، پرخاشگری و افسردگی از نشانه هایی است که احتمالاً کودک در این دوران از خود بروز می دهد.
در همین راستا والدین علاوه بر پیگیری و درمان کودک، باید او را از اتفاقاتی که در دوران بلوغ رخ می دهد آگاه کنند. همچنین توصیه می شود تا والدین در صورت بروز بلوغ زودرس در کودک خود، این موضوع را با مسئولان مدرسه در میان بگذارند و از آن ها بخواهند تا در این مورد با کودکان دیگر صحبت کنند. هنگامی که کودک شما احساس کند در یک محیط طبیعی و آرام زندگی می کند و تفاوتی با دیگران ندارد، از میزان فشاری که تحمل می کند کاسته خواهد شد.
سایر پیامدهای بلوغ زودهنگام
در مطالعاتی که بر روی کودکانی که دچار بلوغ سریع تر می شوند، مشکلاتی مانند اختلالات رفتاری، خطر مبتلا شدن به سرطان سینه و غیره دیده شده است. البته این موارد هنوز به طور کامل به اثبات نرسیده اند.
درمان بلوغ زودرس
ایجاد تغییرات جسمی در پسران و دختران، در سنین پایین تر از دوره طبیعی بلوغ، لزوماً نشانه بلوغ زودرس نیست. اما با توجه به دلایل بروز زودهنگام بلوغ، لازم است تا والدین این موضوع را جدی گرفته و اقدامات مؤثری در رابطه با آن انجام دهند.
در ابتدا باید توجه داشت باشید که بلوغ زودرس یک بیماری حاد و غیر قابل درمان نیست. حتی گاهی ممکن است، علائمی که در کودک خود مشاهده کردید ارتباطی با بلوغ زودرس نداشته باشد. کودک در اکثر موارد نیازی به درمان جدی نخواهد داشت. اما مراجعه به یک متخصص غدد و کمک گرفتن از او هنگام مشاهده علائم زودهنگام بلوغ، عملی هوشمندانه از جانب والدین است.
پزشک متخصص برای تشخیص بلوغ زودرس مرکزی، ابتدا کودک را به طور کامل معاینه کرده و سابقه پزشکی و خانوادگی او را بررسی می کند. سپس برحسب نیاز از والدین می خواهد تا آزمایشاتی مانند آزمایش خون، تصویربرداری اشعه ایکس و سیتی اسکن و ام آرآی، برای کودک انجام دهند. بسته به اینکه بیماری به چه دلیلی به وجود آمده باشد، کودک می تواند تحت درمان با هورمون، داروهای غیر هورمونی یا جراحی مغز قرار بگیرد.
توجه داشته باشید که اغلب این کودکان، به کمک درمان هایی همچون تزریق ماهانه داروهایی که روند بلوغ را تا زمان طبیعی آن به تأخیر می اندازد، بهبود پیدا می کنند.
سخن آخر
اگر فرایند بلوغ در کودکان زودتر از زمان نرمال اتفاق بیفتد، کودک دچار بلوغ سریع تر شده است. نشانه های ظاهر شده در کودک دقیقاً مشابه بلوغ عادی است. اما دلایل متفاوتی باعث ایجاد این مشکل در کودکان می شود. کودک در این دوران به دلیل تفاوت ظاهری با هم سن و سالان خود تحت فشار و استرس قرار می گیرد.
نژاد، رژیم غذایی، چاقی در کودکان و همچنین تأثیرات فضای مجازی مانند خطرات اینستاگرام برای کودکان، از جمله مواردی هستند که می توانند بر بلوغ زودرس تأثیر بگذارند.
برای اغلب کودکانی که دچار بلوغ زودهنگام می شوند نگرانی خاصی وجود ندارد. اما تعداد بسیار کمی از آنها به دلایلی حاد با این مشکل مواجه می شوند؛ بنابراین مراجعه به موقع به پزشک، هنگام مشاهده علائم اولیه بلوغ زودرس بسیار مؤثر خواهد بود.
