چگونه از کودکان و خانواده خود در برابر آسیب های اجتماعی مراقبت کنیم؟

حضور کودکان در اجتماع امری انکارناپذیر است و در این فضا کودک با خطرات بالقوه ای مواجه خواهد بود. آسیب های اجتماعی بیش تر متوجه افرادی است که دانش و توانایی کمتری دارند و متأسفانه کودکان در رأس این افراد قرار می گیرند؛ بنابراین آموزش و مراقبت از کودکان در برابر این خطرات، یکی از مهم ترین وظایف والدین خواهد بود. اما والدین چطور می توانند از کودکان خود مراقبت کنند؟

در این مقاله به طور مفصل در رابطه با آسیب های اجتماعی دنیای حقیقی و مجازی برای کودکان توضیح می دهیم. همچنین روش های مفیدی را برای مقابله و مراقبت از کودکان در برابر این آسیب های اجتماعی، بررسی می کنیم.

آسیب های اجتماعی چطور می توانند کودکان را تهدید کنند؟

بنا به تصور عموم، اولین حضور فیزیکی کودکان در اجتماع، از 5 تا 6 سالگی، زمانی که کودک آماده می شود تا به مهد کودک و کلاس های آموزشی برود، آغاز می شود. حضور در این محیط ها به کودک کمک می کند تا ساعاتی از خانه و خانواده دور باشد، وابستگی کودک به خانواده کمتر شود و برای مراحل بعدی زندگی خود آماده شود. اما واقعیت این است که کودک شما زمانی وارد اجتماع می شود که برای بازی به سراغ موبایل رفته و در فضای مجازی با دیگران ارتباط برقرار می کند.

والدین اغلب گمان می کنند که آسیب های اجتماعی زمانی به سراغ فرزند آنها می آیند که خارج از خانه باشند. اما امروزه به لطف فضای مجازی کودک شما به راحتی می تواند بدون حضور فیزیکی، در هر مکانی از جهان قرار بگیرد. از طرفی والدین فکر می کنند که محیط های آموزشی و تفریحی مخصوص کودکان (مانند پارک های بازی کودک و مهدکودک ها) کاملا امن هستند. اما این تصور که در چنین محیط هایی امنیت صددرصدی برای کودکان وجود دارد، درست نیست.

فراموش نکنید که خلافکاران، دزدها و حتی کودکان بزهکار، در همه محیط های مجازی و حقیقی حضور دارند و می توانند از تصور امنیت شما سوء استفاده کنند. آشنایی با انواع آسیب های اجتماعی اولین قدم برای مقابله با آنهاست. اگر والدین و کودکان ندانند که با چه چیزی رو به رو هستند، چطور می توانند در مقابل آن از خود محفاظت کنند؟

انواع آسیب های اجتماعی

به طور کلی آسیب های اجتماعی که کودکان را مورد تهدید قرار می دهند در دو دسته آسیب های فضای مجازی و آسیب های فضای حقیقی قرار می گیرند که در ادامه به بررسی هر یک از آن ها خواهیم پرداخت.

آسیب های اجتماعی ناشی از فضای مجازی

آسیب بازی های آنلاین

بازی های آنلاین موجود در پلی استیشن ها، گوشی ها و تبلت ها، از دریچه هایی هستند که کودک با استفاده از آن ها، می تواند بدون حضور فیزیکی بیرون از خانه، با تعداد بی شماری از افراد ارتباط برقرار کند. در بازی های گروهی و زنده، کودکان می توانند به راحتی با دیگران از طریق متن و حتی صدا صحبت کنند و با روشن کردن دوربین به دیگران اجازه دهند که چهره آنها را ببینند.

بیش تر کودکان و نوجوانان به خاطر عدم آگاهی به راحتی  به افرادی که در بازی ها با آنها ارتباط برقرار می کنند، اعتماد کرده و آنها رو دوست خود می پندارند. در نتیجه در مقابل خواسته های آنها مقاومتی نمی کنند. درخواست عکس ها و ویدئوهای خصوصی یا بعضاً غیراخلاقی از کودک، گرفتن اطلاعات حساب بانکی کودک و حتی والدین او از جمله آسیب هایی هستند که کودک را تهدید می کند.

آسیب شبکه های اجتماعی

محتوای موجود در شبکه های اجتماعی مانند تلگرام، اینستاگرام، یوتیوب و… می تواند تهدید بزرگی برای سلامت روان کودک باشد. لایوهای غیراخلاقی و خشنی که در فضای اینستاگرام و یوتیوب برگزار می شوند و کامنت های نامناسب کاربران این فضا، تأثیرات بدی روی روان و تربیت کودکان خواهد داشت. بسیاری از کاربران این شبکه های اجتماعی، هکرها و افرادی بدون سلامت اخلاقی هستند که می توانند امنیت کودک شما را به خطر بیندازند.

انواع ویژگی های بد رفتاری از جمله پرخاشگری، افسردگی، بلوغ زودرس، ترس و دروغ کودکان از جمله عوارض حضور کنترل نشده در فضای مجازی است. علاوه بر آسیب های روانی، بسیاری از کودکان در معرض خطرات جسمی قرار می گیرند. تلقین به کودک برای خودکشی یا آسیب رساندن به خود، تکرار کارهای هیجان انگیز و بسیار خطرناکی که در این فضا مشاهده می کنند و سوء استفاده های غیراخلاقی، نمونه هایی از این دست آسیب های اجتماعی هستند.

آسیب های اجتماعی ناشی از فضای حقیقی

والدین معمولاً نسبت به آسیب های ناشی از حضور فیزیکی فرزندشان خارج از خانه، آگاهی بیش تری دارند. اعتیاد کودکان و نوجوانان، سوء استفاده های غیر اخلاقی و مالی از آنها و دزدیده شدن، از جمله آسیب های اجتماعی هستند که در خارج از محیط خانه و خانواده، امنیت کودکان را تهدید می کنند.

اعتیاد به مواد مخدر

امروزه همه افراد یک جامعه به خصوص کودکان و نوجوانان در معرض اعتیاد قرار دارند. برخی از افراد با معرفی دوستان خود و برای افزایش تمرکز در درس خواندن یا فرار از افسردگی و به دست آوردن شادی های کاذب، به استفاده مواد مخدر روی می آورند. از طرفی بسیاری از کودکان و نوجوانان به دلیل عدم آگاهی، گمان می کنند در حال مصرف یک قرص ویتامین هستند. والدین و فرزندشان زمانی متوجه اشتباه خود می شوند که علاوه بر اعتیاد، آسیب های جبران ناپذیری به بدن و ذهن فرزند وارد شده است.

تلقین به خودکشی

خودکشی به خصوص در جوامع پیشرفته یکی از معضلاتی است که گریبان گیر کودکان و نوجوانان شده و آمار آن هر ساله در حال افزایش است. بسیاری از کودکان درک درستی از مرگ ندارند و ممکن است با دیدن فیلمی که مناسب سن آنها نیست، یا قرارگرفتن در معرض افراد و فرقه های خاص، به خودکشی روی بیاورند. از طرفی فشارهای اجتماعی مانند زیبا نبودن، مورد پذیرش قرار نگرفتن در جامعه، ایجاد احساس بی پناهی و درماندگی، آنها را به سمت خودکشی سوق می دهد.

دزدی و آدم ربایی

سرقت از کودکان بسیار راحت تر از بزرگسالان است؛ زیرا آنها بی دفاع هستند و توانایی مقابله با سارق را ندارند. در دنیای کودکان تفاوت زیادی بین طلا و پلاستیک وجود ندارد. آنها نمی دانند چه وسایلی و چرا ارزشمند هستند و نمی توانند و نمی دانند چطور باید از این وسایل ارزشمند محافظت کنند. از طرفی کودکان به راحتی می توانند مورد آدم ربایی قرار بگیرند. هرچند این موضوع ممکن است ترسناک و دور از ذهن به نظر برسد، اما هنوز هم باندهای آدم ربایی و قاچاق انسان و اعضای بدن وجود دارند.

سوء استفاده های غیر اخلاقی

افراد بسیاری در جامعه زندگی می کنند که به انحرافات جنسی مبتلا هستند. برخی از این افراد با بی رحمی تمام حتی به کودکان و نوجوانان نیز رحم نمی کنند و آنها رو مورد اذیت و آزار قرار می دهند. اثرات ناشی از این  گونه آسیب ها بعضاً تا سالیان طولانی، در ذهن فرد باقی می ماند و مانع از داشتن یک زندگی سالم و با آرامش خواهد بود.

چطور از کودکان خود در برابر آسیب های اجتماعی محافظت کنیم؟

در حدود 15 سال قبل که فضای مجازی مانند امروز همه گیر نشده بود و جرم و جنایت کمتر بود، والدین راحت تر می توانستند بر اعمال فرزند خود نظارت داشته باشند. از طرفی در آن دوران اعتماد اجتماعی بالاتر بود. اما در دنیای امروز و با گسترش فضای مجازی و افزایش قابل توجه جرائم مربوط به کودکان، والدین هیچگاه نمی توانند بر فرزندان خود نظارت صد درصد داشته باشند.

در چنین شرایطی آموزش نقش بسیار پررنگی ایفا خواهد کرد. والدین در درجه اول باید بتوانند با کودک خود رابطه ای سالم و صمیمی برقرار کنند. سپس در کنار بازی و صحبت های صمیمانه خود با فرزندشان، خطرات و آسیب های موجود در اجتماع را برای او بازگو کرده و به او آموزش دهند که چطور می تواند در مقابل این خطرات از خود محافظت کند. همچنین در صورت وقوع هرگونه اتفاق ناخوشایند، در اسرع وقت این موضوع را با والدین خود مطرح کنند.

محافظت از کودکان در برابر آسیب های اجتماعی فضای مجازی

امروزه آموزش کودکان تا حد زیادی به اینترنت و فضای مجازی گره خورده است؛ بنابراین جدا کردن کودکان و نوجوانان از اینترنت امری غیرممکن به نظر می رسد. اما والدین می توانند با پیش بینی تدابیری کودکان خود را از آسیب های اجتماعی فضای مجازی در امان نگه دارند.

• برای کودک خود قانون تعیین کنید.

 والدین می توانند با ایجاد قوانینی خاص که برای استفاده کودک از این فضا ایجاد شده از کودک خود مراقبت کنند. استفاده از گوشی، تبلت و کامپیوتر در یک مکان عمومی در خانه، دسترسی به رمز عبور گوشی و تبلت کودکان و تعیین مدت زمان استفاده از اینترنت و گوشی، نمونه هایی از این قوانین هستند.

برای مراقبت از کودکان در برابر آسیب های اجتماعی، باید زمان استفاده کودکان از اینترنت و ابزارهای دیجیتال را کاهش دهند. اگر کودکان بدون برنامه و صرفاً برای گذراندن زمان و به دلیل بی حوصلگی به سراغ اینترنت بروند، با احتمال بیش تری در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

• از ابزارهای کنترل فضای مجازی استفاده کنید.

استفاده از نرم افزارهای کنترل والدین کودک و فعال کردن تنظیمات کنترل والدینی که پلتفرم هایی مانند گوگل در اختیار کاربران قرار می دهد، به والدین در مراقبت از فرزندشان کمک خواهد کرد. توجه به محدوده سنی تعریف شده برای نرم افزارها و بازی هایی که در اختیار کودک خود قرار می دهید، در حفظ امنیت کودک در فضای مجازی اهمیت بسیاری دارد. به عنوان مثال بازی موبایل مناسب کودکان 4 ساله نباید در اختیار کودکانی قرار بگیرد که در محدوده سنی پایین تر قرار دارند.

استفاده از سامانه مراقبت از فرزندان نیز به والدین در کنترل عملکرد فرزندشان در اینترنت و گوشی کمک می کند.

محافظت از کودکان در برابر آسیب های اجتماعی فضای حقیقی

والدین باید تا زمانی که مطمئن شوند فرزندشان آموزش ها و آگاهی لازم برای حضور مستقل در جامعه را پیدا کرده، همه جا همراه او باشند. بهتر است وسایل ارزشمندی مانند طلا و ابزارهای دیجیتالی گران قیمت هیچ گاه همراه کودک نباشد. این ابزارها کودکان را به طعمه ای خوب برای سارقان تبدیل می کنند.

کودکان باید بدانند که هنگام مواجهه با یک فرد ناشناس چطور رفتار کنند؛ برای مثال با افرادی که نمی شناسند صحبت نکنند و از آنها خوراکی نگیرند و در صورتی که مورد اذیت و زورگویی قرار گرفتند چطور از خودشان محافظت کنند.

کودکان باید بدانند که احساس افسردگی، غم و ناراحتی مانند احساس شادی یکی از حس های مهم انسان هاست و فرار کردن از آن با روی آوردن به مواد مخدر، بدون توجه به منشأ اصلی احساسی که دارند، تنها باعث ایجاد آسیب و به خطر افتادن سلامت آنها خواهد شد. همچنین والدین باید آموزش های جنسی را از قبل از دوران مدرسه آغاز کنند. کودک باید بدن خود را بشناسد و بداند که به جز والدین و پزشک، کسی اجازه دست زدن به بدن او را ندارد.

والدین باید با ایجاد یک محیط صمیمی و امن در خانه به فرزند خود اطمینان دهند که می تواند در صورت وقوع هرگونه اتفاق ناخوشایندی، بدون ترس از تنبیه و قضاوت، در اسرع وقت موضوع را با والدین خود در میان گذاشته و از آنها کمک بخواهد.

سخن آخر

امروزه آسیب های اجتماعی بسیاری در فضای حقیقی و مجازی کودکان را تهدید می کند. بازی های اینترنتی و شبکه های اجتماعی اینترنتی، به مکانی جدید برای سارقین و هکرها تبدیل شده اند؛ بنابراین کنترل زمان و کیفیت حضور فرزندان در این فضا می تواند تا حد زیادی کودکان و نوجوانان را از خطرات آسیب های اجتماعی در فضای آنلاین دور نگه دارد.

والدین باید برای مراقبت از کودکان در برابر آسیب اجتماعی، با فرزندشان صحبت کرده و آموزش های لازم را به او بدهند تا از آسیب هایی که خارج از خانه گریبان گیر کودکان و نوجوانان می شود جلوگیری کنند. اعتیاد، آدم ربایی و سوء استفاده های غیراخلاقی از کودکان و نوجوانان، نمونه هایی از مشکلاتی هستند که در صورت عدم آگاهی والدین و فرزندان، گریبان گیر آنها خواهد شد.