دروغ گفتن یکی از عادت های ناپسند اجتماعی است. جامعه نسبت به افرادی که دائماً دروغ می گوید واکنش خوبی ندارد و به تدریج آن فرد را طرد می کند. به همین دلیل، والدین همواره تلاش می کنند تا فرزند خود را از این اخلاق ناپسند دور نگه دارند. دروغ کودکان دلایل متفاوتی دارد و نمی توان آن را با دروغ بزرگسالان یکسان دانست. دروغ گفتن کودکان در سال های ابتدایی چندان نگران کننده نیست. اما اگر دروغ گفتن کودک با بزرگ تر شدن او ادامه پیدا کند، می تواند دلایل دیگری داشته باشد و گاهی نیازمند مراجعه به روان شناسان کودک خواهد بود.
چرا کودکان دروغ می گویند؟
زمانی که کودک حرف زدن را آغاز می کند، درک درستی از واقعیت ندارد. با گذشت زمان و از حدود چهار سالگی، کودک تلاش می کند تا دریچه میان واقعیت و خیال را پیدا کند. زمانی که کودک در مورد یک دوست خیالی صحبت می کند، زمانی که کودک شما می گوید که با عروسک های خود حرف زده یا با آن ها به تنهایی به پارک رفته است. این ها مواردی هستند که ممکن است والدین را نگران کرده و این تصور را برای آن ها ایجاد کند که کودکشان دارد به یک انسان دروغگو تبدیل می شود.
والدین دائماً نگران فرزندان خود هستند. برخی از آن ها تحمل کوچک ترین دروغ از سمت کودک خود را ندارند و آن را اختلالی در تربیت و رشد او قلمداد می کنند، که باید هر چه سریع تر برطرف شود. اما دروغ گفتن در سال های ابتدایی تکلم، اتفاقی طبیعی و بخشی از فرایند رشد ذهنی آن هاست. با گذشت زمان و با رسیدن به سال های نخست شروع مدرسه، از شدت دروغ کودکان کاسته می شود. در این زمان ذهن آن ها به قدری رشد کرده است که توانایی تشخیص واقعیت از دروغ را خواهد داشت. اما کودکان به چه دلایلی دروغ می گویند؟
به دلیل رشد ذهنی
همان طور که گفته شد دروغ گفتن بخشی از فرآیند رشد ذهن و یادگیری کودکان است. در حوالی 3 سالگی و زمانی که کودک در حال درک تفاوت میان درست و غلط است، دروغ کودکان بیش تر می شود. در این سن کودک یاد می گیرد که دیگران چه طور فکر می کنند و تلاش می کند تا بفهمد با قرار گرفتن در چه شرایطی، در معرض آسیب قرار می گیرد.
برای پنهان کردن واقعیت
کودک با بزرگ تر شدن و بازخورد گرفتن از رفتار و عملکرد خود در مقابل والدین، دوستان و اطرافیان، تلاش می کند واقعیت را تحریف کند. احتمال قرار گرفتن در معرض تنبیه از جانب والدین، به خصوص زمانی که شدت این تنبیه زیاد باشد، از دلایل مهم دروغ کودکان است. همچنین کودک برای آنکه بتواند توجه و محبت والدین را به خود جلب کند، یا در میان دوستان خود احترام بیش تری داشته باشد، دروغ می گوید.
به دلیل نداشتن اطلاعات کافی و آگاه نبودن
بعضی اوقات کودک نمی داند که در حال دروغ گفتن است. در واقع او واقعیت را به شکل دیگری درک کرده یا بر اثر یک ضربه روحی، ذهن او واقعیت را تحریف کرده است. همچنین ممکن است اطلاعات درست و کاملی در مورد موضوع نداشته باشد. در این گونه موارد کودک، با اینکه می داند دروغ چیست، آگاهانه دروغ نمی گوید.
دروغ کودکان به دلیل آسیب های روحی
کودکانی که اضطراب در سطوح بالا را تجربه می کنند و یا مورد سوء استفاده و انواع تروما قرار گرفته اند، به دلیل ترسی که از بیان مشکل خود دارند دروغ می گویند. گاهی این کودکان توانایی ابراز مشکل خود را نداشته و به اشتباه، با دروغ گفتن، سعی در بیان احساسات خود دارند. از طرفی ممکن است کودکان از ترس برخورد اطرافیان نسبت به اشتباهی که انجام داده اند، تلاش کنند تا واقعیت را کتمان کنند. همچنین کودکانی که دچار اختلال شخصیت مرزی و دو قطبی هستند، نسبت به دیگر کودکان بیش تر دروغ می گویند.
در مقابل دروغ کودکان چه کنیم؟
کودک با بزرگ تر شدن، توانایی تشخیص دروغ از واقعیت را به دست می آورد و با تبعات دروغ گفتن آشنا می شود. در این زمان که حدوداً شش سال دارد، انتظار می رود تا دروغ گفتن را به عنوان یک رفتار نادرست اجتماعی درک کرده و در حد توان خود از آن پرهیز کند.
ادامه روند دروغ گفتن بیش از حد در کودکان بعد از این سن، می تواند زنگ خطری جدی برای والدین باشد. همان طور که در بالا بررسی کردیم، دروغ کودکان دلایل متفاوتی دارد. برخی از این دلایل، مانند آسیب های روحی و پنهان کردن واقعیت، نیازمند پیگیری جدی والدین و گاهی مداخله درمانی توسط روان شناسان کودک است.
والدین در مقابل دروغ کودکان باید چه گونه رفتار کنند؟
آرامش خود را حفظ کنید.
تقریباً همه پدر و مادرها از کودک خود دروغ شنیده اند. برخی از والدین هنگام شنیدن دروغ از کودک، به شدت عصبانی شده و تلاش می کنند با نشان دادن خشم یا تنبیه کردن، او را از این کار بازدارند. لازم است بدانید که رفتارهای خشن با کودکی که دروغ می گوید اوضاع را بدتر خواهد کرد. مخصوصاً زمانی که کودک از ترس تنبیه و پرخاش والدین دروغ می گوید.
کودک را دروغگو خطاب نکنید.
تأثیر کلمات در ذهن کودکان بسیار زیاد است. کودکان سخنان والدین خود را به عنوان یک واقعیت قبول می کنند. وقتی کودک خود را دروغگو خطاب می کنید، در نگاه اول او ناراحت یا خشمگین می شود. اما تأثیر عمیق تر این سخن، در ضمیر ناخودآگاه او ثبت شده و در نهایت خود را به عنوان یک دروغگو می پذیرد.
والدین باید دقت داشته باشند که دروغ کودکان به خصوص در سنین پایین تر از 4 سال، برگرفته از خیال و رؤیا پردازی در آن هاست. حتی در مواردی این رؤیا پردازی نشان دهنده هوش بالای کودکان است. کودکان در این دوران در مورد چیزی که دوست دارند وجود داشته باشد، صحبت می کنند و درک درستی از تفاوت حقیقت و دروغ ندارند. در واقع آن ها نمی دانند که دروغ چیست و آنچه که می گویند دروغ خطاب می شود.
برای جلوگیری از دروغ کودکان، خودتان دروغ نگویید.
بسیاری از کودکان از دروغ گفتن به عنوان یک سپر دفاعی در مقابل نتایج اعمالشان استفاده می کنند. آن ها اغلب از والدین و اطرافیانشان می آموزند که برای در امان ماندن از عکس العمل دیگران می توان دروغ گفت. پدر و مادرها نمی توانند در مقابل کودکان دروغ بگویند و انتظار یک کودک راستگو داشته باشند. برخی از والدین حتی پا فراتر گذاشته و کودک را مجبور می کنند به جای آن ها دروغ بگوید. کودک با تقلید رفتار اطرافیانش، می آموزد که چطور رفتار کند.
با کودک خود صحبت کنید.
اگر کودک شما بی شتر از 4 سال دارد می توانید با او صحبت کنید. معنی دروغ گفتن را برای او بیان کنید و از او بخواهید تا حد امکان راست گو باشد. به او بگویید که جامعه و اطرافیان و دوستانش در مقابل دروغگویی، چه واکنشی خواهند داشت و اگر خطایی از او سر زد، چگونه باید آن را مدیریت کند.
شما نیز به عنوان والدین باید تلاش کنید که در مقابل عمل اشتباه کودک، خونسرد باشید و از او به خاطر راست گویی تشکر کنید. اگر کودک در مقابل شما احساس امنیت کند، کمتر دروغ می گوید. اما در صورتی که در مقابل راست گویی او، رفتار پرخاشگرانه انجام دهید، در حالی که از او خواسته اید راست بگوید، کودک اعتماد خود را به شما از دست می دهد و دیگر تمایلی برای راست گویی نخواهد داشت.
از متخصصان حوزه روان شناسی کودک کمک بگیرید.
هنوز بسیاری از والدین، مراجعه به روان شناس و روان پزشک را امری غیرعادی دانسته و گمان می کنند با مراجعه به متخصصین این حوزه، کودک آن ها در معرض قضاوت دیگران قرار می گیرد. اما والدین باید توجه داشته باشند که سلامت روان انسان ها و به خصوص کودکان، از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند تأثیر زیادی روی سلامت جسم آن ها داشته باشد. پس بدون توجه به نگاه دیگران در مواقع مورد نیاز، باید برای سلامت روح فرزندشان از روان شناسان کمک بگیرند.
اگر با رعایت تمام مواردی که گفته شد، کودک شما باز هم بسیار زیاد دروغ می گوید، به احتمال زیاد نیاز به کمک یک متخصص خواهید داشت. روان شناسان با بررسی کودک و تشخیص ریشه ای مشکل او، می توانند به شما و فرزندتان کمک کنند تا بهترین روش درمان برای کودک را پیدا کنید. لازم است بدانید که جلسات درمان کودکان اغلب به صورت روان درمانی به همراه والدین برگزار می شود و کودک، حین بازی یا کشیدن نقاشی تحت درمان قرار می گیرد.
سخن آخر
دروغ کودکان یکی از مراحل رشد در آن ها است و در مراحل ابتدایی نیازی به نگرانی نیست. اما گاهی اوقات، کودک در عین آگاهی از رفتار خود دروغ می گوید. از دلایل دروغگویی در کودکان می توان به مشکلات و آسیب های روحی مانند انواع تروما و کمبود اعتماد به نفس، اضطراب، ترس از قضاوت و تنبیه اشاره کرد.
در این رابطه ارتباط اعضای خانواده با هم می تواند یکی از بهترین راه حل های دروغ کودکان باشد. اما همان طور که بیان شد اگر والدین نتوانند این مشکل را درون خانواده و با آرامش حل کنین، باید حتماً از یک روان شناس کودک کمک بگیرند.
