رشد خلاقیت در کودکان، نقش اساسی در کیفیت زندگی آن ها در بزرگسالی خواهد داشت. افراد خلاق با مشکلات به خوبی مواجه می شوند و راه حل های خوبی برای رفع چالش ها پیدا می کنند. آن ها ایده های بهتری برای کار و توسعه زندگی شان دارند. افراد خلاق کنجکاوترند و از کنجکاوی شان در جهت موفقیت استفاده می کنند.
با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه مقاله، راهکارهایی برای پرورش خلاقیت در کودکان ارائه می دهیم. همچنین کارهایی که باعث جلوگیری از تفکر خلاق در کودکان می شوند را بررسی می کنیم. با ما همراه باشید.
پرورش خلاقیت در کودکان
دغدغه موفقیت فرزندان، همیشه همراه والدین است. گاهی والدین آنقدر بر روی نمره و امتیاز کودک تمرکز دارند که از مسائلی مثل استعداد کودک یا خلاقیت فرزندشان غافل می شوند. در عصر امروز، درس خواندن به تنهایی کافی نیست و لازم است در کنار درس خواندن، روحیه کار خلاقانه و تفکر خلاقانه را نیز به فرزندان بیاموزیم.
تفکر خلاق مجموعه ای از اطلاعات است که باعث ایجاد یک فکر و ایده جدید در افراد می شود. خلاقیت یعنی افکار و ایده های سردرگم را ترکیب کرده و شکل جدیدی از آن ها بسازید. خلاقیت کودکان باعث می شود تا آن ها بتوانند هنگام مواجهه با چالش ها، از راه های متفاوتی برای حل چالش استفاده کنند. کودکی که دارای خلاقیت است می تواند ارزش ایجاد کند و با هوش خلاق خود آثار ارزشمندی به وجود بیاورد.
کودکان خلاق، اعتماد به نفس بالاتری نسبت سایر کودکان دارند. زیرا وقتی خلاقیت نشان می دهند، از طرف دیگران تشویق شده و حس ارزشمندی می کنند. با توجه به اینکه در زمان انجام کار خلاقانه با موانع روبرو می شوند و باید برای مشکل پیش آمده راه حل پیدا کنند، مهارت های حل مسئله در این کودکان تقویت می شود. وقتی کودکان مشغول درست کردن چیزی هستند چگونگی تمرکز کردن را یاد می گیرند و به مرور زمان توانایی تمرکز طولانی در آن ها تقویت می شود. علاوه بر همه این موارد، انجام کار خلاقانه برای کودکان سرگرم کننده و لذت بخش است و اضطراب آن ها را کاهش می دهد.
در سن 5 سالگی به دلیل افــزایش تمرکز در کودکان و تقویت مهارت های جسمی، کودک به اوج تفکر خلاق می رسد. در این مرحله، والدین باید برای پرورش خلاقیت کودک برنامه ریزی و تلاش کنند.
راه های افزایش خلاقیت در کودکان
خلاقیت امری ذاتی نیست. این امر تا حد زیادی اکتسابی و ناشی از عوامل محیطی و خارجی است. شرایط زندگی و آموزش ما، تا حد زیادی به شکوفایی خلاقیتمان کمک می کند. در ادامه راهکارهای موثری جهت افزایش خلاقیت در کودکان را ارائه می دهیم.
کودک باید در جمع ها و بازی های گروهی حضور داشته باشد.
برخی والدین ترجیح می دهند که فرزندشان همیشه کنار خودشان باشد و بیرون رفتن کودک را کار اشتباهی می دانند. درست است که نسبت به گذشته، امنیت خیلی کمتر شده است؛ اما شما باید به دنبال راه جایگزینی برای بازی های دوستانه فرزندتان باشید. مراقبت همیشگی از فرزندان باعث وابستگی فرزند می شود.
شما می توانید گروه دوستانه ای تشکیل داده و فرزندانتان را در فضایی مثل پارک دور هم جمع کنید. ثبت نام در باشگاه جهت انجام ورزش های گروهی مثل فوتبال و بسکتبال نیز گزینه مناسبی است. بازی کردن در گروه ها باعث تقویت مهارت های ارتباطی در کودکان می شود. یادگیری اصول ارتباط گرفتن با دیگران، پیدا کردن دوست، افزایش خلاقیت در کارهای گروهی، رعایت نوبت و حقوق دیگران، روحیه تیمی و… بخشی از مزایای بازی کردن با همسالان است.
در انتخاب اسباب بازی کودکان دقت کنید.
اسباب بازی ها از ارزشمندترین دارایی های کودکان هستند. از آن جایی که کودکان به اسباب بازی هایشان توجه زیادی دارند، انتخاب اسباب بازی های خلاقانه، روحیه کنجکاوی کودک را بیش تر تحریک می کند.
هرچه اسباب بازی ها متنوع تر و کاربردی تر باشند، خلاقیت کودک بیش تر شکوفا می شود. اسباب بازی ها را جنسیتی نکنید، مثلا نگویید تفنگ مخصوص پسران است و عروسک فقط برای دختر بچه هاست. محدود کردن کودکان به شدت مانع رشد خلاقیت آن ها می شود. سعی کنید اسباب بازی هایی را انتخاب کنید که ذهن کودک را در موضوعات مختلف به چالش بکشید.
فعالیت هایی که باعث افزایش خلاقیت در کودکان می شوند را پیگیری کنید.
برخی فعالیت ها باعث ارتقای خلاقیت در کودکان می شوند. با پیگیری این فعالیت ها، فرزندتان را در مسیر آموزش، کنجکاوی و افزایش اعتماد به نفس و توانایی قرار دهید.
- نقاشی: نقاشی کردن، رنگ آمیزی، ترکیب رنگ ها و… همگی به افزایش خلاقیت در کودکان کمک می کنند. به کودک ایده ای بدهید و از او بخواهید بدون توجه به محدودیت های موجود، هر چیزی که به ذهنش می رسد را نقاشی کند. کودک را به تقلید و کپی کردن تصاویر وادار نکنید و از نقاشی کودک ایراد نگیرید. برای نقاشی های فرزندتان ارزش قائل شوید و بخشی از دیوار اتاقش را به نگهداری از نقاشی های خاص اختصاص دهید.
- موسیقی: یادگیری اصولی کار با آلات موسیقی، تاثیر بسزایی در رشد خلاقیت در کودکان دارد. موسیقی احساسات درونی انسان ها را بروز می دهد و آموزش آن در ارتقا روح و اعتماد به نفس کودک موثر است. با یادگیری اصول موسیقی، کودک بعد از مدتی می تواند موزیکی را بنوازد و حتی تغییراتی ایجاد کند.
- انجام فعالیت های فیزیکی: فعالیت فیزیکی شامل ورزش کردن، پیگیری رشته ورزشی و حتی کارهایی مثل پیاده روی و کوهنوردی است. البته با توجه به شرایط سنی، در اکثر فعالیت های فیزیکی مثل کوهنوردی، نیاز به حضور والد هست. تجربه های مختلف فضای ذهن کودک را ارتقا می دهند و این موضوع باعث پرورش خلاقیت در کودک می شود.
- بازی های فکری: بازی های فکری از جمله پازل عامل ایجاد خلاقیت و تقویت تجسم در کودکان هستند. بازی های فکری باعث افزایش تمرکز و تفکر در کودک می شوند.
با صحبت کردن، فرزندتان را به چالش بکشید.
بدون شک خانواده مهمترین نقش را در افزایش خلاقیت در کودکان ایفا می کنند؛ زیرا افراد خانواده می توانند در بروز و کنترل تخیلات کودک تاثیر زیادی داشته باشند. وقت گذراندن با فرزندان از هر جهت مفید و ضروری است. برای تقویت خلاقیت در کودکان، والدین می توانند اوقاتی از روز را به صحبت کردن و به چالش کشیدن فرزندشان اختصاص دهند.
متناسب با سن فرزندتان، صحبت هایی را پیش بکشید تا بتوانید پاسخ کودک را تحلیل کنید. مثلا از کودک بپرسید اگر خورشید طلوع نکند چه می شود؟ یا اینکه اگر درختان می توانستند آواز بخوانند و ماشین ها می توانستند میوه بدهند چه اتفاقی می افتاد؟ صحبت کردن درباره چیزهایی که وجود ندارند، باعث تقویت قدرت تخیل کودک و افزایش خلاقیت در کودکان می شود. نحوه پاسخ به این سوالات، میزان هوش و خلاقیت کودک شما را نشان می دهد.
به فرزندتان استقلال بدهید.
داشتن حق انتخاب به کودک در از بین رفتن ترس ها کمک می کند. کودک با تجربه کردن تفکراتش را گسترش می دهد، ترس هایش را کنار می گذارد و ذهنش را توسعه می دهد. اجازه دهید که کودکتان در انتخاب دکوراسیون اتاقش، محل مطالعه اش، انتخاب دوچرخه، لباس یا هر چیزی که به کودک مربوط می شود نظر نهایی را بدهد. شما می توانید موارد مناسب را انتخاب کنید و از فرزندتان بخواهید انتخاب خودش را از بین موارد موجود اعلام کند.
کنترل گر نباشید. والدین کنترل گر با ایجاد محدودیت های فراوان، مانع رشد خلاقیت در کودکان می شوند. مراقب فرزندتان باشید، اما هیچوقت تصمیم خودتان را به کودک تحمیل نکنید و به تنهایی فرزندتان احترام بگذارید.
برای فرزندتان کتاب بخوانید.
فرهنگ کتابخوانی از سال های اول زندگی باید در کودک شکل بگیرد. کودک می بیند که اعضای خانواده اش همیشه کتاب می خوانند و او نیز این کار را یک ضرورت می داند. بیان داستان خلاقیت کودکان را افزایش می دهد. برای فرزندتان کتاب قصه هایی مناسب سنش بخوانید. بهتر است کتاب هایی با موضوعات متفاوت را انتخاب کنید.
گاهی اوقات کتاب خواندن را متوقف کنید و از او بخواهید نظرش را بگوید یا از او بخواهید داستان را با قوه تخیل خودش تمام کرده و برای داستان یک پایان بسازد.
برای ارتقا خلاقیت در کودکان، الگوی فرزندتان باشید.
همیشه حرف زدن کافی نیست، گاهی برای تربیت فرزندان، باید اول خودمان برخی کارها را انجام دهیم. والدین الگوی بزرگی برای فرزندان هستند. اگر شما همیشه به دنبال پیگیری فعالیت های مختلف و انجام کارهای خلاقانه باشید، فرزندتان هم یاد می گیرد که باید پذیرای خلاقیت ها باشد.
به صحبت کودک درباره دوست خیالی گوش دهید.
ممکن است کودک شما گاهی از دوستان خیالی اش صحبت کند. قوه تخیل کودکان خیلی قوی است و این تصورات حاصل تخیل قوی کودک هستند. کودکانی که دوستان خیالی دارند، عموما رفتار اجتماعی قوی تری دارند.
ممکن است گوش دادن به این صحبت های فرزندتان برای شما سخت باشد، اما این موضوع را درک کنید که در یک بازه زمانی موقت هستید و تا زمانی که فرزندتان رفتار ناخوشایندی از خود نشان نمی دهد، صحبت درباره دوست خیالی چندان خطرناک و غیرطبیعی نیست. به داستان های کودک و دوست خیالی اش با دقت گوش دهید، چرا که معمولا در این صحبت ها می توانید از دغدغه های ذهنی فرزندتان مطلع شوید.
به فرزندتان فرصت شلوغ کاری بدهید.
معمولا مادران نسبت به تمیزی منزل و کودکشان حساسیت دارند. همین موضوع باعث می شود نگذارند فرزندشان فعالیت های زیادی در منزل انجام دهد. تجربه کردن از ضروریات رشد است. بهتر است به جای محدود کردن کودک، فضای مناسبی ایجا کنید تا کودک کنجکاوی اش را تخلیه کند. مثلا اگر فرزندتان دوست دارد آشپزی کند، وسایل لازم برای تهیه کیک یا غذا را آماده کنید و با همراهی یکدیگر، آشپزی کنید.
یا اگر فرزندتان هنگام بازی اطرافش را شلوغ می کند، از او بخواهید اسباب بازی هایش را از اتاق خارج نکند و در انتهای بازی، اتاقش را خودش مرتب کند. اما مانع بازی کردن او با اسباب بازی های مختلف نشوید.
فرزندتان را با دیگران مقایسه نکنید.
انسان ها تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. هر کودکی علایق و استعدادهای منحصر به فردی دارد. با اهمیت به این موضوع، همیشه و در همه شرایط از قضاوت کردن و مقایسه کردن فرزندتان با دیگران پرهیز کنید.
فرزندتان را به هیچ عنوان با خواهر یا برادرش مقایسه نکنید. هیچ وقت به او نگویید که فرد دیگری قابل تر، با استعدادتر یا منضبط تر از اوست. او را همیشه با خودش مقایسه کنید. مثلا اگر می خواهید افت تحصیلی اش را گوشزد کنید، به او یادآوری کنید که نسبت به گذشته افت داشته است. مقایسه شدن و احساس تحقیر، باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و در نتیجه از بین رفتن خلاقیت در کودکان می شود.
روحیه ابراز احساسات را در فرزندتان تقویت کنید.
کودک به هیچ عنوان نباید کاملا تابع باشد. درباره مسائل مختلفی از جمله انتخاب رستوران برای شام، یا رفتن به مهمانی و… نظر فرزندتان را بپرسید و از او بخواهید در شرایط نارضایتی، احساسش را بیان کند. کودک برای اینکه بتواند به کشف ایده ها و انجام کارهای خلاقانه بپردازد، به آزادی عمل احتیاج دارد. فرصت ابراز افکار مخالف را به فرزندتان بدهید و اجازه دهید با شما مخالفت کند.
اگر کودک بتواند با مشکل به خوبی مواجه شود، یاد می گیرد که چه راه هایی برای حل مشکل وجود دارد. او را تشویق کنید تا بیش از یک راه حل برای مشکل پیدا کند.
موانع خلاقیت در کودکان
- دخالت در کارهای کودک و کنترل بیش از حد
- ایده آل گرایی والدین
- سرزنش زیاد و ایرادگیری از فرزند
- اعتیاد به تلویزیون و موبایل
- قانون مداری افراطی
