والدین سخت گیر افرادی هستند که برای فرزندشان استانداردهای سختی قائل می شوند و در همه حال، از فرزند خود انتظار دارند که بهترین باشد. تعیین استاندارد و تلاش برای تربیت یک فرزند موفق کار مفیدی است، اما والدین سخت گیر این کار را به صورت افراطی و مستبدانه پیش می برند.
سخت گیری والدین ریشه در مسائل متعددی دارد؛ اما آنچه اهمیت دارد این است که اغلب والدین سخت گیر، این شیوه از فرزندپروری را خیلی منطقی و درست می دانند. با اینکه هدف والد سخت گیر موفقیت فرزندش است، اما در موارد زیادی همین سخت گیری منجر به عدم موفقیت و شکست های بزرگ فرزند در زندگی می شود.
والد سخت گیر معمولا کنترل گر است، زیرا به عملکرد فرزندش اطمینان ندارد و نقش نظارتی خود را در موفقیت فرزندش خیلی مهم می دانند. اکثر والدین سخت گیر اعتقاد دارند که والدگری سهل انگارانه، باعث سرکشی در فرزند می شود؛ بنابراین آن ها والدگری سخت گیرانه را انتخاب می کنند.
والدین سخت گیر چه ویژگی هایی دارند؟
ویژگی هایی که در ادامه توضیح می دهیم، رفتارهای والدین سخت گیر را توصیف می کنند. به موارد زیر دقت کنید و ببینید که چند مورد از این رفتارها معمولا در شما بروز می کند؟ هر چقدر تعداد بیش تری از رفتارهای والدین سخت گیر را داشته باشید، نشان دهنده رفتار سخت گیرانه شما به عنوان والد می باشد.
بیش از حد قانون تعیین می کنند.
بعضی والدین برای هر چیزی (حتی مسائل پیش پا افتاده) قانون تعیین می کنند. اگر به رفتار این والدین توجه کنید، در هر شرایطی، موضوع را به چالش کشیده و اعضای خانواده را بابت رعایت نکردن قوانین سرزنش می کنند.
این والدین همیشه انتظار “چشم” شنیدن دارند و توقع دارند اعضای خانواده، هر قانونی را بدون چون و چرا قبول کنند. در قوانین تعیین شده هیچ گونه فرصتی برای بحث و تبادل نظر وجود ندارد.
والدین سخت گیر انعطاف پذیر نیستند.
انعطاف پذیر نبودن یکی از مهم ترین ویژگی های والد سخت گیر است. والدینی که نسبت به فرزندانشان سخت گیر نیستند، به آن ها اجازه صحبت کردن می دهند. در مقابل، والد سخت گیر نظر و عقیده دیگران را بی اهمیت می داند. والدین عادی معتقدند اگر درخواست کودک منطقی باشد، باید به او پاسخ مثبت داد. اما اگر بله گفتن، به کودک آسیب می رساند باید کودک را منع کرد.
فرزند شما باید به راحتی بتواند راجع به آنچه از قوانین و رفتارتان احساس می کند با شما صحبت کند. اما اگر شما به فرزندتان اجازه صحبت کردن از احساساتش را نمی دهید یا صحبت های او بی نتیجه می مانند بهتر است در رفتار خود دقت بیش تری داشته باشید. والدین سخت گیر به ندرت به درخواست فرزندان خود پاسخ مثبت می دهند. این فرزندان معمولا بعد از مدتی دیگر هیچ درخواستی از والدین خود نمی کنند، زیرا می دانند والدین به هر حال با درخواستشان موافقت نمی کنند.
والدین سخت گیر به عملکرد فرزندشان اعتماد ندارند.
گاهی اوقات قوانین سخت گیرانه والد به این دلیل است که فکر می کند فرزندش نمی تواند به تنهایی تصمیم درستی بگیرد، یا کاری را به درستی انجام دهد. در واقع این والدین توانایی های فرزندشان را کمتر از حدی که هست برآورد می کنند. همین موضوع باعث می شود که والد احساس کند باید با سخت گیری هایش از اعضای خانواده مراقبت کند.
با فرزندانشان رابطه صمیمی و دوستانه ندارند.
فرزندان والدین سخت گیر معمولا با پدر و مادرشان صمیمی نیستند. این فرزندان در خانه خیلی نمی خندند یا صحبتشان با تلفن را به اتاق خودشان می برند. فرزند این خانواده معمولا احساسات و افکارش را بیان نمی کند.
اگر فرزندتان قبل از مطرح کردن هر خواسته ای منتظر می ماند تا شما از روحیه خوبی برخوردار باشید، به احتمال زیاد این حس را دارد که شما در شرایط معمولی حتما با او مخالفت می کنید. اگر برای گفتن برخی مسائل به فرزندتان راحت نیستید، مثلا نمی توانید در رابطه با موضوع آزار خیابانی، بلوغ و مسائل مشابه با فرزندتان صحبت کنید و ترجیح می دهید خودش تجربه کند، به احتمال زیاد شما در برخی مسائل سخت گیر هستید. به طور کلی در خانواده های سخت گیر ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر سرد و حتی رسمی است.
والدین سخت گیر تنبیه می کنند.
والدین سخت گیر رفتار تنبیهی دارند. آن ها در موفقیت های فرزندشان کمتر تشویق می کنند و از نظرشان انجام دادن درست کارها وظیفه فرزند است. اما در شرایطی که از نظر خودشان مطلوب نیست، سرزنش گر هستند. البته منظورمان از تنبیه همیشه هم تنبیه های بدنی نیست. تنبیه های کلامی، تحقیر کردن، قهر کردن یا حتی مقایسه، می توانند به همین اندازه مخرب باشند.
فرزندان والدین سخت گیر بیش تر به دروغ متوسل می شوند.
والدین سخت گیر با امور مختلفی همچون تفریح فرزند، انتخاب دوست و… مخالفند. در نتیجه فرزندان این والدین برای مواجه نشدن با تنش یا برخورد، ترجیح می دهند موضوعات را از خانواده پنهان کرده و یا دروغ بگویند.
والدین سخت گیر اشتباهات را خیلی بزرگ می کنند.
اگر شما جزو آن دسته افرادی هستید که هر موضوعی را بزرگ و جدی تلقی می کنید، این یک نشانه از سخت گیری شماست. اگر بعد از دو بار تماس گرفتن با فرزندتان شاکی می شوید که چرا جواب تلفنش را نمی دهد؟ و در این رابطه او را بازخواست می کنید، باید نسبت به رفتارتان تجدید نظر داشته باشید.
دیگران به سخت گیری شان انتقاد می کنند.
یک راه دیگر برای اینکه بفهمید آیا پدر یا مادرسخت گیری هستید این است که به قضاوت دیگران راجع به خودتان دقت کنید. اگر بسیاری از اطرافیان معتقدند که شما در تربیت فرزندتان سخت گیری می کنید، شاید بهتر باشد کمی به نوع رفتارتان بیش تر دقت کنید.
اگر فرزندتان همیشه رفتار شما را با والدین دوستانش مقایسه می کند، بهتر است بدانید به عنوان والد، رفتار استانداردی ندارید.
تأثیرات منفی سخت گیری بر فرزندان چیست؟
فرزندپروری سخت گیرانه تاثیرات منفی زیادی دارد که در ادامه برخی از مهم ترین آن ها را شرح می دهیم.
عزت نفس پایین در فرزندان
معمولا نظرات فرزندان خانواده های سخت گیر در تصمیم پدر یا مادر تاثیری ندارد و فرزند بابت نظر یا عملش سرزنش می شود. این موضوع در بلندمدت باعث می شود که فرزند حس کند افکارش ارزشی ندارند. این افراد همیشه نسبت به تصمیماتشان تردید دارند و در سنین بزرگسالی نمی توانند تصمیمات قاطع بگیرند.
عدم استقلال فکری
کودکان و نوجوانانی که توسط والدین سخت گیر بزرگ شده اند، همیشه از والدینشان توصیه دریافت کرده اند. به همین دلیل بسیاری از آن ها فاقد تفکر مستقل هستند. این افراد معمولا ترجیح می دهند در تمام امور مشورت کنند یا دیگران تصمیمشان را تایید کنند.
طرد شدن از طرف همسالان
فرزندان خانواده های سخت گیر کنترل لازم روی هیجاناتشان ندارند، بنابراین ازلحاظ اجتماعی سازگاری کمتری دارند. آن ها روابط دوستی بیش تری را به هم می زنند و در بزرگسالی روابط عاشقانه ناکارآمدتری دارند.
ترس از شکست و تجربه
والدین سخت گیر فرزندشان را بابت عملکرد اشتباه سرزنش یا مواخذه می کنند. فرزندان والدین سخت گیر همیشه تلاش می کنند در برابر والدین خود محتاط باشند. آن ها همیشه نسبت به افکار، اعمال و صحبت هایشان محتاطند.
همین موضوع در بلند مدت باعث می شود که فرزندان از شکست خوردن بترسند. در نتیجه این افراد از امتحان کردن مسیرهای جدید و به دست آوردن تجربه ترس دارند.
پنهان كردن احساسات
با گذشت زمان، كودكانی كه توسط والدین سخت گیر بزرگ شده اند، می آموزند كه احساسات و عواطف خود را پنهان كنند زیرا به این نتیجه می رسند كه ابراز احساسات قابل قبول نیست. این افراد معمولا گوشه گیر می شوند و استرس زیادی را در شرایط مختلف تجربه می کنند.
مطالعات نشان می دهد فرزندانی که در خانواده های سخت گیر بزرگ می شوند علائم افسردگی بیش تری نسبت به سایر افراد نشان می دهند.
غیر منعطف بودن
انعطاف پذیری روانی یک ضرورت در زندگی است که باعث سلامت روان می شود. هر فردی در محیط های پیچیده اجتماعی باید بتواند تفکرات منعطفی از خود نشان دهد. والدینی که قوانین سخت دارند کنترل رفتاری زیادی بر فرزندانشان اعمال می کنند. این فرزندان در بزرگسالی انعطاف پذیری روانی کمتری از خود نشان می دهند.
کمال گرایی افراطی
معیارهای سخت گیرانه والدین از فرزندان انسانی کمال گرا می سازد. در حقیقت سخت گیری های والدین به فرزندان این پیام را منتقل می کند که فقط بهترین بودن ارزش دارد. به همین خاطر فرزندان همیشه سعی می کنند برای بهترین بودن تلاش کنند و این می تواند شروعی برای کمال گرایی باشد. با توجه به اثرات منفی که کمال گرایی در سلامت روان دارد، بهتر است به این موضوع به حد کافی دقت داشته باشید.
مقایسه والدین مقتدر با قدرت طلب
آموزش به فرزند و تعیین قوانین در خانواده موارد تربیتی مفیدی هستند. اگر قوانین با حمایت عاطفی سالم همراه شوند، می توان فرزندی موفق تربیت کرد. خانواده هایی که از قوانین پیروی می کنند معمولا فرزندانی با عملکرد تحصیلی بالا و دارای شغل مناسب دارند.
والدین سخت گیر باعث می شوند فرزندان، از حدود و مرزهای خاصی پیروی کنند. به این ترتیب ، كودكان یاد می گیرند كه کنترل بهتری بر رفتار خود داشته باشند. این والدین دائماً فرزندان خود را به سمت پیشرفت و کار بیش تر سوق می دهند. بنابراین فرزندان این والدین یاد می گیرند که با شرایط سخت کنار بیایند و این موضوع در موفقیت آنها تاثیر می گذارد. این موارد مزیت های تربیت قانون مند هستند.
اگر استاندارد های بالای والدین، با گرمی و حمایت مسئولانه از فرزندان همراه باشد این والدین را والدینی مقتدر می نامیم. با وجود استانداردهای بالا، والدین مقتدر برای تفکر مستقل اعضای خانواده ارزش قائلند. آن ها اجازه می دهند فرزندان قوانین را به چالش بکشند و در صورت منطقی بودن، قوانین تغییر می کند.
اما والدین سخت گیر در عین تعریف قانون، از فرزندشان توقعات بسیار بالایی داشته و انتظار دارند که فرزندشان بی نقص باشد. والدین سخت گیر اغلب در دسته والدین قدرت طلب قرار می گیرند. بیش تر والدین سخت گیر رابطه سردی با فرزندشان دارند و از فرزندشان معمولا حمایتی نمی کنند. والدین قدرت طلب به فرزندان اجازه بیان نظر نمی دهند و اعتراض فرزندان برایشان اهمیتی ندارد. این والدین کنترل گرند و به شیوه والدگری مستبدانه عمل می کنند. این روش بدترین نتایج را در مقایسه با والدگری مقتدرانه به همراه دارد.
سخت گیری در تربیت کودک، منعطف نبودن و ارتباط عاطفی ضعیف می تواند مشکلات بسیاری را در شخصیت فرزند ایجاد کند. از این رو بهتر است در این زمینه از یک مشاور متخصص مشورت بگیرید. مشاورین با در نظر گرفتن ویژگی های شخصیتی شما و فرزندانتان، بهترین راهکارها برای غلبه بر سخت گیری غیر منطقی را ارائه می دهند. همچنین در صورت نیاز می توانند شما را به روانشناس مجرب معرفی کنند.
