انسان موجودی اجتماعی است و از ارتباط گرفتن انرژی می گیرد. از آن جایی که شبکه های اجتماعی از جمله اینستاگرام ما را از احوال و شرایط دیگر انسان ها آگاه می کنند، میل به وقت گذراندن در این برنامه ها بین مردم زیاد است. اما متاسفانه محیط فضاهای مجازی تاثیرات منفی نیز برجای می گذارد؛ افسردگی ناشی از اینستاگرام یکی از مهم ترین این تاثیرات می باشد.
کاهش اعتماد به نفس، خودکم بینی، اضطراب و افسردگی، مهم ترین آسیب های روانی اینستاگرام برای کاربران می باشد. همچنین بروز این احساسات، خود عامل شکل گیری احساساتی همچون خشم، پرخاشگری، انزوا و… است.
در این مقاله قصد داریم در رابطه با اثرات روانی اینستاگرام در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان توضیح دهیم. همچنین راه حل هایی برای جلوگیری از بروز این احساسات نیز ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.
تاثیرات روانی اینستاگرام
اینستاگرام محبوب ترین شبکه اجتماعی 10 سال اخیر می باشد که تاثیرگذاری زیادی در سبک زندگی مردم جهان به خصوص جوانان و نوجوانان داشته است. در مقاله ای با عنوان مزایا و معایب اینستاگرام به طور مفصل در رابطه با تاثیرات مثبت و منفی این برنامه توضیح دادیم.
اما در این بخش قصد داریم به طور خاص در رابطه با تاثیرات منفی روانی این برنامه صحبت کنیم. افسردگی اینستاگرام و سایر تاثیرات منفی روانی اینستاگرام می تواند منجر به بروز مشکلات عمیق تری شوند.
مقایسه بیش از حد و ایجاد حس حسادت
اینستاگرام از همان ابتدا یک شبکه اجتماعی لوکس محسوب می شد که در آن افراد معروف و ثروتمند از سبک زندگی شان عکس منتشر می کردند. مردم عادی نیز به همین صورت سعی داشتند که بهترین و خاص ترین اتفاقات زندگی شان را در اینستاگرام ثبت کنند. رفته رفته اینستاگرام به فضایی تبدیل شد که در آن لوکس بودن مزیت محسوب می شد و معمولی بودن چندان مورد توجه قرار نمی گرفت. اتفاقات جذاب، سفرهای خاص، پیشرفت های شغلی، درآمدهای بالا، هدایای گران، همگی چیزهایی هستند که با باز کردن اینستاگرام به چشم می خورد.
قطعا زندگی عادی هیچ انسانی سراسر خوشی نیست. ما به عنوان انسان، روزهای خوب و بد را سپری می کنیم اما دیدن خوشی دیگران باعث می شود عده ای حس کنند که زندگی شان به قدر کافی خوب نیست. همین مساله باعث قیاس باطن زندگی خودمان با ظاهر زندگی دیگران می شود. ناراحتی ما تنها به ایده آل نبودن زندگی ختم نمی شود، بلکه این حس مقایسه، گاهی منجر به حسادت کردن به دیگران می گردد. در صورتی که مساله به صورت درونی حل نشود، حس حسادت با سرعت زیادی در فرد رشد خواهد کرد.
داشتن حس بد در مورد خودمان
مقایسه کردن در اینستاگرام به مقایسه سطح زندگی خلاصه نمی شود و بسیاری از افراد شروع به مقایسه ویژگی های فردی خودشان با دیگران می کنند. توانایی های فردی، توانایی های شغلی، ارتباطات، صورت، اندام، پوشش، سطح خانوادگی، ازدواج و… مواردی هستند که فرد با مقایسه کردن آن ها در مورد خودش و توانایی هایش حس بدی می گیرد.
انتخاب اعضای ظاهری دست خود ما نبوده و همه افراد در ظاهرشان خوبی هایی دارند؛ اما متاسفانه وقتی فرد در موضع ضعف قرار می گیرد، ظاهر خود را با ظاهر مورد علاقه اش مقایسه می کند. همین موضوع باعث نارضایتی درونی فرد می شود.
برخی افراد به واسطه سال ها تلاش و تجربه اندوزی به یک جایگاه خوب کاری، اجتماعی و ارتباطی رسیده اند، اما فردی که از کمبود عزت نفس درونی رنج می برد، با دیدن شرایط خوب دیگران، حس می کند که توان رسیدن به شرایط عالی را ندارد و برای رسیدن به موفقیت، همه چیز را به داشتن سرمایه هنگفت مرتبط می داند. در صورتی که اگر کمی تحقیق کنیم اکثر افراد موفق، پشت موفقیت مالی شان سال ها کار با سرمایه کم و تلاش را پشت سر گذاشته اند.
نوجوانان در اینستاگرام، هم سن و سالان خود را که در شرایط بهتری زندگی می کنند می بینند و از این جهت احساس خودکم بینی پیدا می کنند. با توجه به شرایط خاص سنی، خطرات اینستاگرام برای نوجوانان بیش از هر قشر دیگری است. افراد دوست دارند بهترین های زندگی خود را در اینستاگرام به اشتراک بگذارند. وقتی فردی وابستگی زیادی به فضای مجازی پیدا می کند در تلاش است که محتوای جذابی منتشر کند و وقتی شرایط ایده آل نباشد حتی در سفر هم حس بدی خواهد داشت.
افزایش حس انزوا و افسردگی در اینستاگرام
اگر یک مقایسه ساده در زندگی گذشته و حال خودتان داشته باشید حتما متوجه می شوید که استفاده از اینستاگرام و شبکه های اجتماعی، باعث کم تر شدن ارتباطات شما شده است. در گذشته، ما بیش تر دوستان و اقواممان را می دیدیم و در مواقع لزوم با آن ها تماس می گرفتیم. اما امروزه بخش زیادی از ارتباطات ما به فرستادن پیام در پیام رسان ها یا گذاشتن کامنت در پست ها خلاصه شده است.
حتی بسیاری از افراد در اینستاگرام هم تبدیل به روح شده اند. این افراد نه تنها پستی منتشر نمی کنند بلکه به پست و استوری های دیگران نیز واکنشی نشان نمی دهند.
مطالعات دانشگاه پنسیلوانیا نشان می دهد که استفاده از شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام، حس تنهایی را در افراد افزایش می دهد. این مطالعات همچنین نشان می دهد که کاهش استفاده از شبکه های اجتماعی، باعث کاهش حس تنهایی و انزوا در افراد می شود و به طور کلی سلامت روحی فرد را بالا می برد.
نادیده گرفتن مشکلات فردی
بسیاری از ما در زندگی فردی خودمان، مشکلات یا چالش های مهمی داریم. برخی افراد اینستاگرام را به فضایی برای مشغول شدن و فکر نکردن به چالش هایشان تبدیل کرده اند. این افراد انگیزه هایشان را پشت نداشتن شرایط مناسب پنهان می کنند.
حتی برخی افراد برای فرار از دغدغه های ذهنی شان به اینستاگرام روی می آورند. مشکلات خانوادگی، احساسی، کاری، تحصیلی و مالی همگی جزو این موارد می باشند. اگر مدت زمان بیشتری در اینستاگرام سپری کنید، این احساس افزایش پیدا می کند و به جای این که به دنبال مدیریت آن ها باشید، از برطرف کردن آن ها فرار می کنید.
اضطراب و افسردگی اینستاگرام
به جرات بدترین آسیب استفاده نادرست از اینستاگرام، رسیدن به شرایط نگران کننده افسردگی و اضطراب است که متاسفانه بسیاری از کاربران نسبت به آن بی توجه هستند. زمان هایی که حس تنهایی، بی انگیزگی و نگرانی دارید بدترین کاری که می توانید انجام دهید این است که وارد اینستاگرام شوید و دنیای رنگارنگ اینستاگرام را ببینید یا اینکه مشکل و دغدغه تان را با دوستان مجازی مطرح کنید.
بشر نیاز به ارتباط چهره به چهره دارد تا بتواند از لحاظ ذهنی سالم بماند. هیچ چیز نمی تواند به اندازه ارتباط چشمی حال و روحیه ما را بهبود ببخشد و استرس مان را کاهش دهد. بهتر است که تعامل در دنیای واقعی را جایگزین تعامل در اینستاگرام کنید تا به اختلالاتی مثل اضطراب و افسردگی دچار نشوید.
اگر درگیر احساسات منفی، ترس یا مشکلات عاطفی هستید به دنبال روشی سالم برای مدیریت خلق وخو و برطرف کردن مشکلات باشید. شبکه های اجتماعی فقط به مشکلات دامن زده و آن ها را شدیدتر می کنند. سعی کنید در اولین فرصت با یک مشاور یا درمانگر مسائل روحی و روانی، مشکلتان را درمیان بگذارید و این مسائل را به صورت ریشه ای درمان کنید.
تاثیرات غیرمستقیم اینستاگرام در اضطراب و افسردگی ما
علاوه بر تاثیرات روانی منفی که توضیح دادیم، اینستاگرام تاثیرات دیگری نیز بر روی ما دارد که این تاثیرات در نهایت باعث می شود که ما نسبت به خودمان احساس رضایت نداشته باشیم و در نهایت دچار احساس خشم یا افسردگی شویم. از جمله این تاثیرات منفی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اعتیاد به فضای مجازی
- هدر دادن وقت مفید
- دور شدن از اهداف و آرزوها
- بهم ریختن ساعت خواب
- ایجاد حس مقایسه گری غیرمنطقی
- پرت شدن حواس و عدم تمرکز بر روی کار
- تهدید و آزار اینترنتی
- حس عقب ماندن از دنیا
همه این موارد باعث تشدید احساسات منفی، احساس استرس، تنهایی و افسردگی می شوند.
راه حل هایی برای ایجاد سلامت ذهن همزمان با استفاده از اینستاگرام
اینکه بگوییم برای رفع افسردگی ناشی از اینستاگرام، اپلیکیشن را از گوشی حذف کنید یا دیلیت اکانت اینستاگرام را انجام دهید، شاید خیلی کارآمد نباشد. چرا که جدا از وابستگی که به این فضا داریم، روحیه اجتماعی ما ایجاب می کند که از حال دوستانمان باخبر باشیم.
در عوض می توانیم با یکسری راهکارها، استفاده از این برنامه را کمتر کنیم تا تاثیرات منفی آن در زندگی مان کم رنگ تر شود. مهم ترین کارهایی که برای رفع افسردگی در اینستاگرام می توانیم انجام دهیم عبارتند از:
1. کاهش زمان آنلاین بودن
مطالعه ای در سال 2018 نشان می دهد که کاهش سپری کردن زمان در اینستاگرام به 30 دقیقه در روز، نتایج بسیار مهمی در کاهش اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و… دارد. پس بهتر است هر چقدر که می توانید استفاده از اینستاگرام را در طول روز کاهش دهید.
سعی کنید زمان هایی که مشغول انجام کاری هستید به اینستاگرامتان سر نزنید. زمان هایی مثل رانندگی، ورزش کردن، مهمانی خانوادگی، دورهمی دوستانه و ساعات کاری، همگی از این دسته مواقع می باشند. همچنین می توانید با استفاده از نرم افزارهای محدود کننده استفاده از گوشی، ساعات استفاده از اینستاگرام را در طول روز کاهش دهید.
به هیچ وجه گوشی را با خودتان به رختخواب نبرید و تا جای ممکن اعلان های مربوط به اینستاگرام را خاموش کنید. دیدن اعلان ها برای باز کردن برنامه اینستاگرام خیلی وسوسه انگیز است.
2. روی کارهای مفید تمرکز کنید
تعداد زیادی از افراد، فقط به دلیل عادت یا برای جلوگیری از فکر کردن به موضوعات مختلف، به سراغ شبکه های اجتماعی می روند. اگر انگیزه خودمان از حضور در شبکه های اجتماعی را بدانیم، می توانیم زمانی که در آن می گذرانیم را کاهش داده و به شکلی صحیح و هدفمند از آن استفاده کنیم.
اگر برای پیدا کردن یک مطلب، اطلاع از حال دوستان یا دیدن عکس های جدید دوستان، شبکه های اجتماعی را بررسی می کنید، مطمئن باشید تأثیر منفی روی شما ندارد. اما اگر به دلیل اینکه خسته شده اید، حوصله تان سر رفته یا می خواهید ببینید تعداد لایک ها و کامنت های پست تان چقدر بیش تر شده است، مطمئن باشید با جنبه های منفی آن روبه رو هستید.
وقت گذرانی منفعلانه در شبکه های اجتماعی و بی هدف از پستی به پست دیگر رفتن، تعامل خوبی برای شما ایجاد نکرده و هیچ احساس معناداری به شما القا نمی کند. حتی این کار ممکن است احساس انزوا را در شما بیش تر کند.
از تمام جنبه های مثبت زندگی خود یک لیست تهیه کنید و وقتی احساس کردید چیز خوبی را از دست داده اید یا دیگران چیزهای خوبی دارند که شما ندارید، به این لیست سر بزنید. به یاد داشته باشید که زندگی هیچ کسی آنقدر که در شبکه های اجتماعی به نظر می رسد کامل نیست.
3. زمان بیش تری را کنار دوستانتان سپری کنید
همه ما برای تجدید انرژی نیاز داریم که اوقات فراغت را به خوشی بگذرانیم. سعی کنید برای وقت آزادتان برنامه ریزی کنید و این زمان را به وقت گذراندن در موبایل تلف نکنید. هر فعالیتی که به آن علاقه دارید از کوهنوردی گرفته تا دورهمی و شب نشینی با دوستانتان را در برنامه تعطیلات آخر هفته تان قرار دهید. این موضوع برای احساس خوشبختی و ارتقای سلامت روحی ضروری است. چرا که شبکه های اجتماعی در بهترین حالت می توانند ابزاری عالی برای تسهیل ارتباطات در زندگی واقعی باشند. نباید اجازه دهید که ارتباطات مجازی جایگزین دوستی های واقعی شوند.
اگر خجالتی هستید بر این احساس غلبه کنید. اجازه ندهید این موارد مانع حضورتان در جمع شود. اگر احساس می کنید کسی را برای وقت گذرانی ندارید با یکی از افرادی که می شناسید تماس بگیرید و از او بخواهید تا با شما وقت بگذراند. با استفاده از اپلیکیشن های مربوط به انجام فعالیت های گروهی، برای کارهای مختلف مثل پیاده روی یا کافه گردی، یک یا چند همراه پیدا کنید.
4. توجه به نقاط قوت خودمان و تلاش برای ایجاد شرایط بهتر
در زندگی همه ما نقاط قوت زیادی وجود دارد. اینکه ما نسبت به نقاط قوت خودمان و زندگی مان حس قدردانی داشته باشیم، باعث می شود که در مجموع رضایت نسبی مان نسبت به خودمان بیش تر شود. سعی کنید که نقاط مثبت خودتان، نعماتی که شامل حالتان می شود و توانایی هایتان را در یک دفترچه لیست کنید.
حس مثبت نسبت به خودتان ایجاد کنید و موفقیت های کوچک و بزرگتان را جشن بگیرید. به خودتان بابت دستاوردهای زندگی تان هدیه بدهید؛ هر چند که این هدیه خیلی کوچک باشد. تمام این کارها حس ارزشمندی را در شما افزایش می دهد و با دیدن اتفاقات فضاهای مجازی از جمله اینستاگرام، انرژی تان کاهش پیدا نخواهد کرد.
با خودتان صادق باشید و احساساتی که اینستاگرام به شما می دهد را لیست کنید. ذهن آگاهی را با خودتان تمرین کنید و سعی کنید برای آرامش خودتان هم که شده استفاده از اینستاگرام و به طور کلی فضای مجازی را تا حد امکان کاهش دهید.
تاثیر اینستاگرام بر نوجوانان
کودکان و نوجوانان دارای روحیه حساسی هستند و دوره ای از زندگی را سپری می کنند که افکار و باورهایشان در حال شکل گیری است. بنابراین این موضوع که درباره خودشان، والدینشان، دوستان و سایر افراد جامعه چه فکری دارند، خیلی مهم است.
اینستاگرام یک شبکه اجتماعی تجملاتی محسوب می شود که در آن افراد سعی دارند بهترین نسخه از خودشان را به اشتراک بگذارند. نوجوان در این فضا، تحت تاثیر تعریف یا تخریب دیگران نسبت به خودش قرار می گیرد. با شنیدن نظرات منفی نسبت به خودش، ظاهر یا امکاناتش، احساس بدی پیدا می کند. این افراد بعد از مدتی اعتماد به نفسشان را از دست می دهند و قرار گرفتن در معرض انتقاد و قضاوت های دیگران، خطر افسردگی اینستاگرام را در آن ها افزایش می دهد.
والدین برای کاهش استفاده ناسالم از شبکه های اجتماعی توسط کودکان و نوجوانان باید به موارد زیر دقت کنند:
- فرزندتان را تشویق به زندگی واقعی کنید و او را به فعالیت های فیزیکی و خارج از فضای مجازی تشویق کنید.
- ایجاد رابطه دوستانه بین والدین و فرزندان برای داشتن روحی آرام تر و سالم تر در نواجوانان بسیار اهمیت دارد.
- کنترل فرزندان در اینترنت، تعیین محدودیت استفاده و سیستم پاداش و مجازات منطقی از وظایف والدین می باشد.
- به فرزندتان یاد بدهید که شبکه اجتماعی بیان گر زندگی واقعی افراد نیست.
- در صورت اعتیاد به اینترنت نوجوان، از یک مشاور جهت رفع مشکل کمک بگیرید.
سخن آخر
این روزها خیلی از ما به جای اینکه وقتمان را صرف مسائل مهم زندگی و برنامه هایمان کنیم، ساعت ها وقتمان را در فضای مجازی و اینستاگرام می گذرانیم. غافل از اینکه گشت و گذار در فضای اینستاگرام و روزمرگی ها باعث تحمیل بار روانی از جمله افسردگی اینستاگرام و کاهش اعتمادبنفس می شود.
بهتر است قبل از هرچیزی این موضوع را بررسی کنیم که چقدر از وقت روزمان را صرف اینستاگرام می کنیم؟ آیا این موضوع انگیزه را از ما گرفته و به جای خوب کردن حال خودمان، ترجیح می دهیم که نظاره گر حال خوب دیگران در فضای مجازی باشیم؟
همین امروز تصمیمتان را بگیرید و برای کم کردن زمان وقت گذرانی در اینستاگرام برنامه ریزی کنید. زمان خود را برای اهداف مهم تر و فعالیت های مفیدتری صرف کنید و در نهایت نگذارید که اینستاگرام انرژی تان را بگیرد.
