خطرات استفاده از واتساپ برای کودکان و نظارت بر فعالیت آن ها در این پیام رسان

WhatsApp از محبوب ترین برنامه های پیام رسان در دنیاست و در ایران هم بیش ترین استفاده را، نسبت به سایر پیام رسان ها دارد. با توجه به امکانات و استاندارد محتوایی این برنامه، محدودیت سنی برای استفاده از آن در نظر گرفته شده است. محدودیت سنی این اپلیکیشن تا سال 2018 بیشتر از 13 سال بود. پس از سال 2018 این محدودیت در کشورهای عضو اتحادیه اروپا به 16 سال رسید. این محدودیت سنی نشان از خطرات واتساپ برای سنین زیر 16 سال دارد.

مهم ترین نگرانی والدین در رابطه با اپلیکیشن واتساپ، این است که این برنامه قابلیتی برای کنترل کردن سن کاربران ندارد و هنگام باز کردن حساب کاربری، فقط از افراد می خواهد که شماره تلفن خود را وارد کنند. در نتیجه کودکان زیر سن مجاز نیز، می توانند در این برنامه حساب بسازند. از طرفی، هیچ ابزار کنترلی برای نظارت بر واتساپ افراد زیر 13 سال درون برنامه قرار نگرفته است.

در این مقاله آسیب ها و خطرات واتساپ برای کودکان و نوجوانان زیر 16 سال را بررسی می کنیم. اگر شما هم جزو افرادی هستید که بدون هیچ نظارت خاصی، اجازه می دهید که فرزندتان بر روی گوشی، واتساپ یا پیام رسان های دیگری را نصب کند، یا اینکه برای پیام دادن از واتساپ شما استفاده کند، خواندن این مقاله را به شما توصیه می کنیم.

دلیل محبوبیت واتساپ

آمار دقیقی از پر کاربردترین پیام رسان یا شبکه اجتماعی در ایران ارائه نشده است؛ اما تحقیقات نشان می دهد که واتساپ، برترین و پر کاربردترین برنامه ارتباطی در ایران است. البته تا قبل از فیلتر شدن تلگرام، این برنامه در جایگاه اول قرار داشت. در حال حاضر تلگرام و اینستاگرام در جایگاهی بعد از واتساپ، محبوب ترین برنامه های فضای مجازی برای ایرانیان محسوب می شوند.

اما دلیل اصلی محبوبیت واتساپ چیست؟ دلیل اصلی این موضوع جامعه آماری بالای واتساپ است. واتساپ جزو اولین پیام رسان های اینترنتی بود که توسط فیس بوک ارائه شد. برندینگ حرفه ای و پیشرو بودن در زمینه پیام رسان اینترنتی، واتساپ را محبوب کرد. رایگان بودن و در دسترس بودن واتساپ باعث می شود که هر فردی در کمتر از یک دقیقه بتواند برنامه را نصب کند و به جامعه آماری گسترده ای از اطرافیانش که از این برنامه استفاده می کنند، دسترسی پیدا کند.

سادگی و امنیت واتساپ نکات مهم دیگری هستند که کاربران را به خود علاقه مند می کند. WhatsApp رابط کاربری ساده ای دارد که به شما امکان برقراری تماس صوتی، تصویری و متنی را می دهد. با این وجود این برنامه برای کودکان طراحی نشده و برای استفاده افراد بالای 16 سال مناسب است. داده هایی که در گروه ها و چت های شخصی رد و بدل می شوند، ممکن است برای فرزندان مناسب نباشند. در ادامه خطرات واتساپ برای کودکان و حتی نوجوانان کم سن را، بررسی می کنیم.

خطرات واتساپ برای کودکان

انتشار محتوایی که مناسب کودکان نیست

شاید با خودتان فکر کنید که در واتساپتان مطلب یا فایل خاصی ندارید و اینکه فرزندتان اجازه استفاده از واتساپ شما را داشته باشد، مشکلی ندارد. اما این موضوع اصلا درست نیست. شاید محتوای شما در واتساپ برای سن خودتان مناسب باشد، اما لحن پیام و برخی فایل هایی که در گروه ها و چت های شخصی رد و بدل می شوند مناسب کودکان نیستند.

کودک می تواند از روی کنجکاوی پیام های شما با دوستان صمیمی یا همسرتان را بخواند. یا اینکه ویدئویی حاوی صحنه های احساسی، ترسناک، آسیب های اجتماعی، اتفاقات سیاسی و جنگ و… را ببیند که برای سنش مناسب نباشد.

آلوده شدن واتساپ و گوشی به بدافزار

بدافزارهای اینترنتی، گستردگی زیادی پیدا کرده اند و مراقبت نکردن پیاپی، احتمال هک شدن گوشی را بالا می برد. بد افزارهای زیادی وجود دارند که مختص هک واتساپ می باشند. بیش تر کودکان اطلاع خاصی در این زمینه ندارند و خیلی زود گوشی شان ویروسی می شود.

یکی از انواع این بدافزارها، ویروس پیامکی می باشد که از طریق SMS، واتساپ یا سایر پیام رسان ها، نشر پیدا می کند. این ویروس خطرناک با وعده هایی همچون اینترنت رایگان، کاربران را مجاب می کند که بر روی لینک آلوده کلیک کنند. به این نوع حملات در فضای اینترنتی حمله فیشینگ گفته می شود. حملات فیشینگ سعی دارند که با جلب اعتماد کاربر، او را متقاعد کنند که عملی را انجام دهد؛ مثلا بر روی لینکی کلیک کند.

این بدافزارها سرعت انتشار زیادی دارند؛ چرا که با دسترسی به مخاطبین هر گوشی، پیام را برای تمام مخاطبین ارسال می کنند و این چرخه در گوشی های جدید نیز ادامه می یابد.

تاثیر واتساپ بر روان افراد

درست است که اینترنت و تکنولوژی کیفیت زندگی را از لحاظ زیادی بالا برده است، اما اثرات منفی زیادی هم داشته است. از مهم ترین تاثیرات منفی اینترنت می توان به کم شدن ارتباطات و ملاقات ها اشاره کرد. افراد زیادی امروزه ارتباطات دوستانه قدیمی شان را، محدود به چت کردن در واتساپ یا لایک کردن پست های اینستاگرام دوستان شان کرده اند. همچنین اینترنت یکی از دلایل دور شدن اعضای خانواده از یکدیگر می باشد. یکی از نتایج مهم این شرایط، افسردگی است.

از طرفی ورزش کردن، کوهپیمایی، قدم زدن در هوای آزاد نیز نسبت به گذشته خیلی کم تر شده است. این نتیجه اعتیاد به اینترنت و تکنولوژیک شدن زندگی است. از آن جایی که کودکان و نوجوانان انرژی بیش تری دارند، باید این انرژی صرف کارهای زنده تری مثل ورزش کردن یا وقت گذراندن در فضای زندگی واقعی شود. بر اساس نتایج تحقیقی که چندی پیش منتشر شد، نوجوانان هر ۱۰ دقیقه یک بار واتساپشان را چک می کنند.

پژوهشگران می گویند با بررسی داده های کاربران، می توان به موقع نشانه های افسردگی را تشخیص داد. پژوهشگران حوزه انفورماتیک دانشگاه ووتسبورگ به همراه روانشناسان دانشگاه توبینگن برای بررسی این موضوع که تجزیه و تحلیل نوشته های کاربران در واتس اپ، تا چه حد می تواند به تشخیص زودهنگام نشانه های افسردگی در کودکان و نوجوانان کمک کند، تحقیقی انجام دادند.

آن ها می گویند که نگارش کودکان زیادی نشان دهنده بروز افسردگی در سنین پایین است. این افراد واژه های منفی بیشتری به کار می برند، ایموجی های ناراحت یا بی حوصله استفاده می کنند، از ارتباط  خودداری می کنند و انرژی کم تری برای صحبت کردن می گذارند. به گفته این روانشناس تشخیص به موقع نشانه های افسردگی در کودکان و نوجوانان باعث جلوگیری از افسردگی شدید می شود. والدین با استفاده از نرم افزار کنترل گوشی می توانند بر چت های فرزندشان نظارت کنند.

خطرات گروه های واتساپ

یک فرد ممکن است به راحتی توسط ادمین یک گروه، به چت های گروهی دعوت شود. این یعنی کودک شما ممکن است توسط فردی که نمی شناسد به گروهی که اعضا آن را هم نمی شناسد دعوت شود. این دعوت ها به سادگی انجام پذیرند و نکته حساس تر این است همه اعضای این چت گروهی، می توانند مشخصات فرزند شما و شماره تلفن او را ببینند. این یعنی هر کدام اعضای چت گروهی، اگر بخواهند بعداً می تواند با کودک شما تماس بگیرند.

خطرات استاتوس واتساپ

در گذشته قابلیت STATUS واتساپ فقط به یک متن ساده محدود می شد؛ اما الان درست مثل اینستاگرام، می توانید در واتساپ هم استوری هایتان را با دیگران به اشتراک بگذارید.

واتساپ یک برنامه خصوصی است که برای برقراری ارتباط با دوستان و اعضای خانواده استفاده می شود. برای همین ممکن است فکر کنید استاتوس واتساپ نیز خصوصی است؛ در صورتی که این طور نیست. هر کسی که در لیست مخاطبین شما باشد می تواند استاتوس شما را مشاهده کند. این محیط می تواند گاها برای کودکان خطرناک باشد.

برای رفع این خطر می توانید تعیین کنید که استاتوس واتساپ فرزندتان با چه کسانی به اشتراک گذاشته شود. به تنظیمات (Settings) واتساپ رفته و وارد بخش حساب ها (Account ) شوید. سپس گزینه حریم خصوصی (Privacy ) را انتخاب کرده و در این صفحه وضعیت (Status) را انتخاب کنید. در اینجا ۳ گزینه حفظ حریم خصوصی برای به روزرسانی های استاتوس نشان داده می شود:

• مخاطبین من (My contacts)
• مخاطبین من به جز… (… My contacts except)
• فقط با … به اشتراک گذاشته شود (… Only share with)

از این طریق می توانید برای دیده شدن استاتوس واتساپ فرزندتان محدودیت ایجاد کنید.

خطر سوء استفاده تبهکاران مجازی

افرادی که در گروه های واتساپ عضو هستند، به شماره تلفن یکدیگر دسترسی داشته و می توانند پیام شخصی ارسال کنند. این موضوع فضای سوء استفاده را برای تبهکاران فضای مجازی فراهم می کند.

کودکان و نوجوانان به واسطه تجربه کم و احساسات غالبشان، سریع تر اعتماد می کنند. تبهکاران واتساپی زمینه دوستی را با کودک برقرار کرده و در فرصت مناسب و در زمانی که اعتماد کودک بیش تر شد، به هدفشان می رسند. گرفتن اطلاعات شخصی، عکس خصوصی، آدرس و… مواردی هستند که در ادامه، به تبهکار اینترنتی امکان سوء استفاده و تهدید کردن کودک را می دهند.

نشر گسترده اخبار جعلی و نادرست

یکی از مهم ترین خطرات واتساپ و فضای مجازی، انتشار غیر قابل کنترل اخبار و اطلاعات غلط و جعلی است. گروه ها و کانال های زیادی ایجاد شده اند که بدون هیچ نظارت خاصی، صبح تا شب اخبار مختلف سیاسی، ورزشی، اجتماعی، اقتصادی و اخبار زندگی افراد مشهور را نشر می دهند.

معمولا افراد کم سن و سال، قدرت تشخیص اخبار غلط را ندارند و به دنبال دریافت پیام های ناموثق، خیلی زود افکارشان مخدوش می شود. این پیام ها با سرعت زیادی در طول روز بازنشر شده و دست به دست می شوند تا حدی که در نهایت به غلط تایید می شوند. واتساپ برای جلوگیری از این موضوع (نشر سریع اطلاعات در سطح گسترده)، امکان فوروارد پیام هایش را محدود کرد. در حال حاضر واتساپ به شما اجازه می دهد که فقط به ۵ گروه پیام فوروارد کنید. این عدد قبلا 250 بوده است.

خطرات برنامه های غیررسمی واتساپ

برنامه های شبه واتساپ متعددی منتشر شده اند که به شما امکان استفاده از واتساپ، با قابلیت های بیش تری را ارائه می دهند. از جمله این برنامه ها می توان به برنامه های WhatsApp Plus و GB WhatsApp اشاره کرد.

این برنامه ها ویژگی هایی مثل امکان پاسخ دهی خودکار، کم تر بودن محدودیت ارسال فایل و پنهان کردن تیک خوانده شدن پیام را ارائه می دهند. واتساپ بارها و بارها ریسک استفاده از برنامه های غیررسمی را توضیح داده و از کاربران خواسته است، که برای حفظ امنیت اطلاعاتشان، فقط از برنامه رسمی واتساپ استفاده کنند.

همچنین خواسته شده که برای جلوگیری از افتادن در دام برنامه های مخرب، واتساپ را تنها از سایت اصلی یا وب سایت های پلی استور و اپ استور دانلود کنید.

راه های جلوگیری از خطرات واتساپ WhatsApp

همانطور که قبلا توضیح دادیم واتساپ هیچ امکانی برای نظارت والدین بر فعالیت فرزندشان درون این برنامه قرار نداده است. همچنین برای ورود کودکان به واتساپ، هیچ محدودیتی وجود ندارد و هنگام ثبت نام تنها لازم است که شماره موبایلتان را بزنید و کد تایید آن را وارد کنید. در این شرایط وظیفه خود والدین است که بر اعمال فرزندشان در فضای واتساپ و اینترنت نظارت داشته باشند. برای اینکه بتوانید فرزندتان را از آسیب ها و خطرات واتساپ و فضای مجازی حفظ کنید، رعایت نکات زیر ضروری است.

• به فرزندتان فرهنگ استفاده صحیح از واتساپ را بیاموزید و رعایت حریم خصوصی را دوستانه به او گوشزد کنید.
• استفاده فرزندان از اینترنت و پیام رسان ها باید بسیار محدود باشد. کودک باید بداند که تنها می تواند با خانواده و دوستانی که خانواده نسبت به آن ها شناخت دارند ارتباط بگیرد.
• با فرزندتان صحبت کنید و از او بخواهید به تماس های واتس آپ از طرف شماره تلفن هایی که نمی شناسد پاسخ ندهد و اگر تصویر و یا مطلبی نامناسب و آزاردهنده، در چت گروهی یا انفرادی دید، از آن گروه یا چت دو نفره خارج شود و به شما اطلاع بدهد.
• یک راه منطقی برای پیشگیری از آسیب ها و خطرات واتساپ، استفاده از برنامه نظارت بر فرزندان است. یک برنامه کنترل والدین مانند FamilySafe، می تواند به شما در نظارت بر پیام های WhatsApp فرزند، مشاهده مخاطبین او و بررسی زمان و تاریخ هر مکالمه کمک کند.