اوتیسم یک نوع اختلال رشدی است که باعث می شود کودک در ارتباط خود با دیگران، با مشکل مواجه شود. اوتیسم هیچ نشانه فیزیکی در بدن بیمار ایجاد نمی کند؛ اما ظاهر یک کودک مبتلا به اوتیسم، به دلیل نوع رفتار و تعاملاتش با سایر افراد متفاوت خواهد بود.
امروزه از هر 54 نوزاد متولد شده در سراسر جهان، یک نوزاد مبتلا به Autism بوده و این روند همچنان در حال افزایش است؛ بنابراین تشخیص، درمان و چگونگی رفتار با کودکان مبتلا به طیف اوتیسم از اهمیت بسیاری برخوردار خواهد بود. در این مقاله در رابطه با راه تشخیص اوتیسم، درک این افراد و نوع رفتار درست با آن ها توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.
اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم یا Autism spectrum disorder (ASD) یک اختلال ذهنی بوده اما بسیار متفاوت از ناتوانی ذهنی است. اوتیسم در شدت های متفاوتی در کودکان ایجاد می شود. هر کودک با علائم و چالش های متفاوتی رو به رو است و نقاط قوت و ضعف متفاوتی خواهد داشت. برخی از این افراد از نظر تفکر و یادگیری در سطح بسیار بالایی قرار دارند و از استعدادهای بسیار خوبی برخوردارند. اما تعدادی دیگر در امور ابتدایی زندگی خود مانند غذا خوردن، دستشویی و حمام رفتن نیز با مشکلات زیادی مواجه هستند.
تعدادی از این کودکان به تدریج با درمان های مؤثر، می توانند به تنهایی و مستقل زندگی کنند، درس بخوانند و مشغول به کار شوند. اما برخی از آنها تا آخر عمر نیاز به حمایت و مراقبت در سطوح مختلف خواهند داشت. از طرفی مهارت های کودکان مبتلا به اوتیسم می تواند به گونه ای متفاوت و ناهمگون رشد پیدا کند. برخی از آنها با وجود مهارت های بالایی که در هنر و موسیقی و ریاضی دارند، در دروسی مانند ادبیات و نگارش با مشکل رو به رو می شوند.
کودکان مبتلا به Autism چه علائمی دارند؟
کودکان مبتلا به Autism در مهارت های اجتماعی و عاطفی و به طور کلی در ارتباط با دیگران مشکل دارند. آنها معمولاً رفتارها یا کلماتی خاص را تکرار می کنند و در مواجه با هر گونه تغییر وضعیت، مضطرب می شوند. آنها به شیوه خود ارتباط برقرار می کنند و یاد می گیرند. به دلیل طیف گسترده این بیماری، نمی توان هم زمان همه علائم شناخته شده را در همه افراد دارای اختلال اوتیسم دید. برخی از علائم نیز به تدریج در طول زندگی فرد بهبود پیدا می کند.
نوزادان عادی از 6 ماهگی شروع به لبخند زدن می کنند و به محرک های بیرونی پاسخ می دهند. اما نوزادان مبتلا به اوتیسم لبخند نمی زنند معمولاً به محرک ها پاسخ نمی دهند و با چشمانشان با دیگران ارتباط برقرار نمی کنند.
این کودکان معمولاً برای نشان دادن یک شی یا یک وضعیت، به آن اشاره نمی کنند و در مقابل اشاره دیگران نیز از خود توجهی نشان می دهند. آنها به جای اشاره کردن دست والدین خود را گرفته و او را به سمت چیزی که می خواهند هدایت می کنند. آنها با اشیا بیش تر از انسان ارتباط برقرار می کنند و به جزئیات اشیا توجه ویژه ای دارند. همچنین اختلالات حسی آنها باعث می شود تا نسبت به بو، مزه، صدا و نور حساس باشند.
افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است تا 2 سالگی هیچ کلمه ای نگویند و پس از آن نیز به شنیدن نام خود، واکنش بسیار کمی نشان می دهند. آنها علاقه زیادی به برقراری ارتباط با دیگران ندارند و معمولاً شروع کننده مکالمات نیستند. با دیگران تماس چشمی زیادی برقرار نمی کنند و در بیان احساسات خود یا درک احساسات دیگران مشکل دارند. همچنین ممکن است مهارت های قبلی خود را از دست بدهند.
ممکن است وقتی با افراد مبتلا به اوتیسم صحبت می کنید متوجه نشوند زیرا بیش تر به محیط اطراف توجه دارند. این گونه رفتارها در افراد عادی نشانه تنفر است؛ اما کودکان مبتلا به اوتیسم، ممکن است در عین علاقه به فردی نتوانند از نظر عاطفی به او نزدیک شوند، او را در آغوش بگیرند و احساس خود را بیان کنند.
آنها متفاوت از دیگر کودکان بازی می کنند؛ مثلاً اگر یک کودک عادی با یک پازل کامل بازی می کند، کودکان مبتلا به اوتیسم با یک تکه از پازل بازی می کنند. همچنین آنها بازی هایی مانند خاله بازی که کودک در آن نقشی را می پذیرد و وانمود می کند، انجام نمی دهند.
افراد مبتلا به اختلال Autism نمی توانند به درستی نیاز خود را مطرح کنند؛ زیرا در به کار بردن کلمات و یا حرکات بدن مشکل دارند. افراد اوتیسم رفتارها و گفتارهای تکرارشونده دارند. حرکات تکراری دست و پا که هنگام اضطراب بیش تر می شود و تکرار عباراتی که هنگام صحبت با آنها بیان شده، نمونه ای از این تکرارها هستند. این کودکان نسبت به تغییر روتین های زندگی خود حساس می باشند؛ مثلا اگر پارکی که همیشه برای بازی به آن می رفتند تغییر کند دچار مشکل و اضطراب می شوند.
اختلال طیف اوتیسم چگونه ایجاد می شود؟
با وجود پیشرفت های علمی هنوز دلایل اصلی اختلال اوتیسم پیدا نشده است. اما با مطالعات انجام شده مشخص شده که در شرایطی خاص، امکان ابتلا به این اختلال افزایش می یابد. در واقع ویژگی های محیطی، ژنتیکی یا قرار گرفتن در معرض برخی مواد و داروها می توانند در ایجاد اوتیسم در کودکان نقش داشته باشند.
اوتیسم از طریق ژن های مشکل دار به کودکان انتقال پیدا می کند. افرادی که در خانواده نزدیک خود فرد مبتلا به اوتیسم دارند با احتمال بالاتری کودک مبتلا به اوتیسم خواهند داشت. کودکانی که با اختلالات ژنتیکی مانند سندروم ایکس شکننده یا اسکلروز متولد می شوند، بیش تر در معرض ابتلا به اوتیسم قرار دارند.
مصرف برخی از داروها مانند داروهای افسردگی در دوران بارداری و قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی نیز خطر ابتلا به اوتیسم را در کودک افزایش می دهد. همچنین بارداری در سنین خیلی بالا یا خیلی پایین (زیر 18 سال)، ریسک بیش تری برای ابتلا نوزاد به اوتیسم، ایجاد خواهد کرد.
تشخیص Autism چطور انجام می شود و درمان آن با چه روش هایی صورت می گیرد؟
برای تشخیص اوتیسم هیچ گونه آزمایش پزشکی انجام نمی شود و آزمایش هایی مانند آزمایش خون، تصویربرداری و غیره به این منظور بی نتیجه هستند. در عوض برای تشخیص، با استفاده از چک لیست های استاندارد، رفتار بیمار مورد بررسی قرار می گیرد. اوتیسم از 12 ماهگی قابل تشخیص است اما تشخیص قطعی آن از 18 ماهگی انجام می شود.
درمان قطعی برای اختلال اوتیسم وجود ندارد. درمان های شناخته شده برای اوتیسم در دسته درمان های روان شناختی قرار دارند و شامل رفتار درمانی، کار درمانی و گفتار درمانی هستند. هر چه مداخله درمانی کودک از سنین پایین تری آغاز شود، روند درمان او با سرعت بیش تری انجام شده و نتیجه بهتری خواهد داشت؛ بنابراین کودکانی که علائمی شبیه به علائم اوتیسم دارند و با مشکلات رشدی مانند صحبت نکردن رو به رو هستند، باید هرچه سریع تر برای معاینه و تشخیص، به پزشک معرفی شوند.
با کودکان مبتلا به Autism چطور رفتار کنیم؟
رعایت برخی نکات رفتاری و آموزشی، جهت ارتباط با افراد مبتلا به اوتیسم اهمیت زیادی دارد. برخی از مهم ترین این نکات عبارتند از:
- این کودکان بی پرده صحبت می کنند؛ زیرا بر خلاف کودکان عادی، کنترلی روی رفتار و صحبت خود ندارد. والدین و اطرافیان باید این موضوع را درک کرده و از این بابت ناراحت نشوند.
- کودک اوتیسمی با افراد پرانرژی تر و مثبت تر ارتباط بهتری برقرار می کنند؛ پس تلاش کنید که در مواجه با این کودکان انرژی خود را بالا نگه دارید.
- اگر کودک تلاش می کند تا با رفتارهای ناهنجار توجه شما را به خود جلب کند باید به او بی توجهی کنید. عدم توجه به تدریج موجب می شود تا آنها رفتارهای نادرست خود را ترک کنند.
- آموزش کودکان مبتلا به اوتیسم بهتر است با روش های بصری انجام شود. این کودکان به تصاویر واکنش بهتری نشان می دهند تا به نوشته.
- بهتر است آموزش بر اساس علایق کودک انجام شود. به عنوان مثال اگر او به گربه علاقه مند است، برای آموزش او از المان هایی که تصویر گربه دارند استفاده کنید.
- محیط های مختلف را برای آموزش کودک بررسی کنید. برخی از این کودکان محیط های کم نور را ترجیح می دهند و برخی دوست دارند که هنگام آموزش از دست هایشان بیشتر استفاده کنند.
- تلاش کنید محل آموزش کودک را تغییر ندهید؛ زیرا در آموزش تأثیر منفی خواهد گذاشت.
- به پاسخ های درست کودک خود پاداش دهید اما پاسخ های نادرست او را نادیده بگیرید.
- کودکانی که می توانند برای بازی یا آموزش خود از گوشی و تبلت استفاده کنند، باید دائماً تحت مراقبت والدین باشند. در نتیجه استفاده از برنامه های نظارت بر فرزندان، می تواند برای کنترل نحوه استفاده کودک از گوشی بسیار مفید باشد.
- کودکان مبتلا به اوتیسم به تغییرات در برنامه روزانه خود بسیار حساس هستند. ساعت و محل غذا، آموزش، بازی، خواب و غیره باید کاملاً مشخص باشد. هرگونه تغییر و بی نظمی در این برنامه موجب بدخلقی، اضطراب یا حتی افسردگی در کودکان مبتلا اوتیسم خواهد شد. اگر قصد دارید تغییر خاصی در برنامه فرد ایجاد کنید، باید از قبل او را برای این تغییر آماده کنید.
- در ارتباط با کودکان اوتیسمی باید صبور باشید یادگیری آنها معمولاً با تکرار یک موضوع در شرایط مختلف انجام می شود و تکرار موضوع در یک زمان فایده ای در آموزش آنها ندارد.
- اگر بیماری در فرد خفیف است، می تواند استقلال عمل بیش تری داشته باشد. شما می توانید او را تنها بگذارید تا به کارهایش رسیدگی کند. در عوض استفاده از ردیاب شخصی، می تواند به شما در تشخیص موقعیت فرد و سلامت او کمک کند.
جمع بندی
اوتیسم یک طیف اختلال رشدی است که تعاملات و رفتارهای اجتماعی کودک را با مشکل مواجه می کند. افراد مبتلا به اوتیسم متفاوت رفتار می کنند، متفاوت بازی می کنند و متفاوت ارتباط برقرار می کنند. اما شدت این عارضه در افراد مختلف نیز متفاوت است. برخی از این افراد الگوهای رفتاری و گفتاری تکرارشونده دارند. سبک آموزشی آنها متفاوت از سایر کودکان بوده و به صبر و تداوم بیش تری نیاز دارند.
تشخیص این عارضه فقط با استفاده از معاینه رفتاری افراد انجام می شود و هر چه این تشخیص زودتر انجام گیرد، درمان کودک مؤثرتر خواهد بود. برای این مشکل درمان قطعی وجود ندارد و در حال حاضر فقط از روش هایی مانند رفتار درمانی و گفتار درمانی برای بهبود شرایط بیمار استفاده می شود.
