امروزه استفاده از شبکه های اجتماعی برای اکثر مردم جهان به یک فعالیت معمول تبدیل شده است و دوری از آن برای عده زیادی غیر ممکن است. اینترنت و شبکه های اجتماعی مزیت های زیادی دارند؛ اما استفاده بدون محدودیت از شبکه های اجتماعی، بر سلامت روان ما تاثیر می گذارد. کودکان و نوجوانان به دلیل تجربه کم و شرایط خاص سنی شان بیش تر از سایرین در معرض این مضرات هستند.
اگر می خواهید بدانید که رشد و توسعه فضای مجازی چه تاثیری بر سلامت روان افراد دارد؟ و چگونه می توانیم از آسیب های شبکه های اجتماعی دور باشیم؟ در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
معیارهای سلامت روان
معیارهای اصلی سلامت روان مواردی همچون برقراری ارتباط با دیگران، کمک کردن و عشق به دیگران، تطابق پذیری با شرایط و انجام وظایف و مسئولیت های شخصی می باشد. اینکه ما در مواجهه با موقعیت های زندگی چه احساسی داریم و چه عملکردی از خودمان نشان می دهیم تعیین کننده سلامت روانی ما است.
همچنین بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روانی یا همان سلامت روان شامل آسایش ذهنی، احساس توانمندی، حس کفایت و شناخت توانایی خودمان در محقق کردن ظرفیت های عقلی و هیجانی مان است.
شاید عجیب به نظر برسد اما شبکه های اجتماعی بیش از آنچه که فکر کنید در سلامت روان ما تاثیر می گذارند. هر چه جلوتر می رویم برنامه های جدیدی وارد دنیای مجازی می شوند و ما را از چهارچوب ها، اهداف و برنامه ریزی هایمان دور می کنند. رفتارهای خارج از چهارچوب در فضاهای مجازی هر روز گسترده تر می شود و این رفتارها پای خودشان را به دنیای واقعی افراد و فضای خانواده باز می کنند.
تلفن های هوشمند در حال حاضر به بخش جدایی ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده اند. دنیای اینترنت تاثیرات مثبت و مهمی بر زندگی ما دارد. با وجود اینترنت دسترسی به افراد راحت تر شده است. شکاف نسلی به واسطه شبکه های مجازی کاهش پیدا کرده است. افراد در این فضا می توانند اطلاعات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از دانش سایرین استفاده کنند. این موضوع دسترسی پذیری اطلاعات را بیش تر می کند. اما در کنار تمام این مزایا، تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی، مخصوصا بر سلامت روان، غیر قابل اجتناب است.
تاثیرات منفی شبکه های اجتماعی بر سلامت روان انسان ها
کاهش اعتماد به نفس و افسردگی
از مهم ترین تاثیرات شبکه های اجتماعی بر سلامت روان، می توان به پایین آمدن اعتماد به نفس و بروز افسردگی در نوجوانان اشاره کرد. شبکه های اجتماعی فضایی هستند که معمولا افراد در آن، بهترین لحظات زندگی شان را به اشتراک می گذارند و چالش های زندگی افراد در فضای مجازی، چندان به چشم نمی خورد.
نوجوانان معمولا شاخصه های ظاهری سایرین از جمله چهره، تناسب اندام، امکانات زندگی و سطح اجتماعی دیگران را با خودشان مقایسه می کنند و دچار کاهش اعتماد به نفس می شوند. این موضوع به مرور زمان باعث می شود که فرد، دیگر ویژگی های مثبت زندگی خودش را نبیند و دائم به فکر نداشته هایش باشد. طبق تحقیقات، اپلیکیشن های اسنپ چت، تیک تاک و اینستاگرام باعث افسردگی کودکان و نوجوانان می شوند.
کاهش روابط اجتماعی و احساس تنهایی
شبکه های اجتماعی باعث شده اند که افراد کمتر از قبل یکدیگر را ببینند و روابط به احوالپرسی های مجازی محدود شده اند. زمانی که فرد به ارتباط در اینترنت عادت می کند، قرار گذاشتن معمولی برایش سخت به نظر می رسد. رفته رفته روابط کمرنگ تر شده و فرد احساس تنهایی می کند. افراد در سنین نوجوانی نیاز دارند تا در اجتماع حضور داشته باشد. فعالیت های اجتماعی در شناسایی علایق و تعیین مسیر حرفه ای آینده افراد تاثیر دارند.
حتی در فضای خانواده شاهد این هستیم که روابط اعضای خانواده کم رنگ تر شده است. به جای اینکه افراد خانواده دور هم جمع شده و از حضور یکدیگر استفاده ببرند، معمولا با موبایل هایشان مشغولند و وقتی برای خانواده نمی گذارند.
مواجهه تصادفی کودکان با محتوای مستهجن و غیراخلاقی
اینترنت و شبکه های اجتماعی فضایی هستند که در آن انواع اطلاعات، بدون فیلترهای سنی و اجتماعی منتشر می شود. این موضوع می تواند زمینه آشنایی زودهنگام و غلط کودک با مسائل جنسی باشد. دیدن فیلم های غیر اخلاقی به شدت می تواند در روحیات کودک تاثیر منفی داشته و منجر به بلوغ زودرس در کودک گردد.
اعتیاد به اینترنت
در ابتدای مقاله توضیح دادیم که یکی از فاکتورهای مهم در سلامت روان افراد، مسئولیت پذیری و انجام وظایف شخصی می باشد. معمولا کودکان و نوجوانان بعد از مدتی به اینترنت و بازی های آنلاین وابستگی شدیدی پیدا می کنند. اعتیاد به اینترنت باعث می شود که فرد انجام تکالیف یا کارهایش را دائما به تعویق بیندازد. این موضوع باعث می شود که کودک از کارها و برنامه ریزی هایش عقب بماند و در میان مدت در درس ها ضعیف تر شود. برای رفع این مساله باید محدودیت زمانی استفاده از اینترنت تعیین گردد.
شخصیت پردازی نوجوانان در دنیای مجازی
اینترنت به فضایی تبدیل شده است که در آن افراد در گروه ها و پیج های عمومی و خصوصی، با یکدیگر آشنا شده و روابط مجازی برقرار می کنند. طبیعتا در فضای مجازی برخی افراد صادق نیستند و ممکن است برخی از کاربران با هدف سوء استفاده یا کلاهبرداری، به فرزند شما نزدیک شوند. کودکان و نوجوانان به دلیل تجربه کم، خیلی سریع همه چیز را باور می کنند.
نوجوان در فضای اینترنت شخصیتی خیالی برای دوستش ترسیم می کند و وابسته این فرد خیالی می شود. این شرایط برای افرادی که شخصیت وابسته دارند فاجعه است. با دوستی های نافرجام اینترنتی و جدی گرفتن کاربران، نوجوان دچار شکست عاطفی شدیدی شده و ممکن است کل زندگی خود را از دست بدهد.
ایجاد اختلال در هویت یابی
استفاده نادرست از اینترنت، تضادهای شخصیتی و فرهنگی ایجاد می کند. در سال های اخیر بحران هویتی در افراد خیلی بیش تر شده است، مهم ترین دلیل این مساله شبکه های مجازی هستند. فضای مجازی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گسترده ای از نوجوانان به وجود آورده و این بحران هویت بر تعادل اجتماعی نیز تاثیر گذاشته است.
کودکان و نوجوانان به خصوص در دوران بلوغ که مرحله شکل گیری هویت آن هاست، به دنبال کشف ارزش ها و درونی کردن آن ها هستند. این افراد با اینترنت و حجم زیاد و متنوع اطلاعات مواجه شده و به ناچار هویت خویش را در این دنیای مجازی جست و جو می کنند. در این شرایط ممکن است برخی از کودکان و نوجوانان راه را در اینترنت گم کرده و دوران هویت یابی خویش را بیش از پیش با بحران سپری کنند.
راه حل کم کردن مضرات شبکه های اجتماعی
تا اینجا فهمیدیم که شبکه های اجتماعی می توانند چه تاثیراتی در سلامت روان فرزندانمان داشته باشند. اما آیا منع استفاده از شبکه های اجتماعی، این مشکلات را رفع می کند؟ اینکه بخواهیم فرزند نوجوانمان را از اینترنت منع کنیم فقط باعث حساسیت و تحریک بیش تر او برای حضور در این فضا می شویم. از طرفی استفاده از اینترنت حق همه افراد است. بهترین راه برای رفع مضرات شبکه اجتماعی در سلامت روان، محدود کردن ساعت استفاده از اینترنت می باشد.
وظیفه ما به عنوان والدین این است که در درجه اول، آسیب های فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان را بشناسیم. داشتن رابطه صمیمی و دوستانه با فرزند، فضایی را ایجاد می کند که در آن بتوانیم فرزندمان را راهنمایی کنیم. کنترل نوجوانان در فضای اینترنت، در شرایطی که آن ها از شما حرف شنوی دارند کار آسان تری است.
برای کم تر کردن زمان استفاده از اینترنت، راهکارهای موثری وجود دارد که می توانید از فرزندتان بخواهید آن ها را رعایت کند:
- از برنامه های محدود کننده زمان کار با گوشی استفاده کنید.
- ورزش کردن، کتاب خواندن، ملاقات با دوستان و پیگیری کردن علایق گزینه های بهتری برای پر کردن اوقات بیکاری می باشند.
- خود را عادت بدهید که در مناسبت ها و مراسمات، به هیچ عنوان شبکه های اجتماعی را چک نکنید.
- بعد از ساعت مشخصی در شب، گوشی تان را کنار بگذارید و به هیچ عنوان با گوشی به رختخواب نروید.
- چالش کنترل استفاده از شبکه های اجتماعی را به عنوان یک فعالیت مثبت برای خودتان جا بیندازید.
- هر چیزی که در فضای اینترنت با آن مواجه می شوید را سریعا باور نکنید.
- اگر در فضای اینترنت مورد مزاحمت یا تهدید قرار گرفتید، در هر شرایطی موضوع را با والدینتان مطرح کنید و نگران عواقب آن نباشید.
- روی سایت هایی که مراجعه می کند حتماً نظارت داشته باشید.
- به هیچ وجه اطلاعات شخصی و خانوادگی را در اینترنت در اختیار دیگران قرار ندهید.
جمع بندی
شبکه های اجتماعی سبک زندگی انسان ها را در سال های اخیر تغییر داده اند. این برنامه ها در کنار فوایدی که دارند، تاثیرات منفی بر سلامت روحی و حتی جسمی افراد می گذارند. مشکل در یادگیری و تمرکز، اختلالات خواب و واکنش های احساسی شدید، از جمله تاثیرات منفی برنامه های اجتماعی می باشند.
در این مقاله تاثیرات منفی شبکه اجتماعی بر سلامت روان افراد به خصوص کودکان و نوجوانان را توضیح دادیم. برای کم کردن این مضرات بهتر است که در استفاده از اینترنت و فضای مجازی، محدودیت ایجاد کنیم. نحوه درست استفاده از فضای مجازی را به فرزندتان آموزش بدهید. کودک یا نوجوان خود را آگاه کنید که اطلاعات شخصی خودش و اعضای خانواده را در اختیار هیچ کسی قرار ندهد. همچنین از او بخواهید که در صورت بروز مشکل، شما را در جربان بگذارد تا به او در رفع مساله به وجود آمده کمک کنید.
به فرزندتان گوشزد کنید که به هیچ وجه با دوستان مجازی خود، بدون اطلاع شما قرار ملاقات حضوری نگذارد. همچنین سعی کنید در جریان وضعیت درسی و سایر فعالیت های کودک قرار بگیرید تا اگر مشکلی وجود داشت به موقع به آن رسیدگی شود.
