ایجاد امنیت در فضای اینترنت، امروزه به یکی از دغدغه های مهم والدین تبدیل شده است. با وجود فواید بالایی که اینترنت در سطح دانش و زندگی فرزندان دارد، کنترل نوجوان در اینترنت یکی از مسائل مهمی است که باید به آن پرداخته شود. به نوعی جامعه ما این روزها نیاز به بهبود فرهنگ استفاده از اینترنت در سنین مختلف دارد.
نوجوانان در فضای اینترنت سطح اطلاعات خود را بالا می برند و مهارت هایی به دست می آورند. همچنین بخشی از روابط اجتماعی در فضای اینترنت شکل می گیرد و بازی های گوشی و کامپیوتر حتی می توانند بخشی از هیجانات نوجوان را تخلیه کنند. اما نکته منفی این است که با توجه به کم تجربگی و تغییر خلقیات در نوجوانی، برخی خطرات نیز در فضای اینترنت در کمین فرزند نوجوان ماست. مسائلی مثل وابستگی بیش از حد به فضای مجازی، انتخاب دوستان نامناسب، دسترسی به اطلاعاتی که شاید هنوز دانستن آن ها برای او مناسب نباشد، فاصله گرفتن از درس و… همگی مواردی هستند که جای نگرانی دارند.
در این مقاله قصد داریم در رابطه با کنترل رفتارهای نوجوان در استفاده از تکنولوژی و اینترنت صحبت کنیم. خواندن این مقاله را به همه والدینی که فرزند نوجوانی داشته و نگران آینده او هستند پیشنهاد می کنیم.
نقش والدین در مدیریت نوجوانان در فضای مجازی
در سال های اخیر، خصوصا بعد از شروع بیماری کرونا و غیرحضوری شدن مدارس، دسترسی به موبایل برای همه کودکان و نوجوانان محصل راحت تر شده است. در کنار تمام مزایایی که تکنولوژی و اینترنت به وجود می آورد یک سری نگرانی ها و مشکلات نیز وجود دارند. طبیعتا نقش والدین در کنترل نوجوان در اینترنت بسیار پررنگ است. اما باید توجه کنیم که نوجوان ها با توجه به سن خاصی که دارند در معرض انواع تغییرات هورمونی هستند. همین موضوع باعث حساس تر بودن روحیه آن ها می شود. والدین باید این موضوع را رعایت کنند و به مناسب ترین حالت ممکن با نوجوان خود برخورد کنند.
منع استفاده از اینترنت به عقیده روانشناسان اشتباه ترین کار ممکن برای کنترل کودک یا نوجوان است که باعث تحریک بیشتر فرزندان به سمت استفاده از اینترنت می شود. بهتر این است که والدین سعی کنند رفتار فرزندشان در فضای اینترنت را مدیریت کنند؛ چرا که کنترل کردن بار منفی دارد. با این تفاسیر ما در ادامه مهم ترین راهکارهای مدیریت یا همان کنترل نوجوان در اینترنت را توضیح می دهیم.
استقبال از علایق فرزند
نوجوان انرژی و پتانسیل بسیار بالایی دارد که این انرژی حتما باید تخلیه شود. در صورتی که فرزند شما کار خاصی برای انجام دادن نداشته باشد اشتیاقش به گشت و گذار در اینترنت یا بازی های کامپیوتری بیش تر می شود.
سعی کنید از علایق فرزندتان مطلع شوید یا اینکه از خودش بپرسید دوست دارد چه چیزی بداند، آیا به یادگیری موسیقی علاقه دارد؟ ورزش موردعلاقه اش کدام است؟ در این شرایط نوجوان شما می تواند اوقات فراغتش را صرف یادگیری و دنبال کردن اهدافش کند. از طرفی وقت زیادی برای تلف کردن در اینترنت ندارد و همین موضوع او را آسیب های اینترنتی دور نگه می دارد.
کنترل نوجوان در اینترنت از طریق صمیمیت با فرزند
یکی از اصلی ترین دلایلی که والدین نمی توانند ارتباط موثری با فرزند نوجوان خود داشته باشند، عدم صمیمیت و ارتباط دوستانه است. همه فرزندان به ویژه در سنین شروع نوجوانی نیاز به توجه دارند. در این سن، اکثر علایق و سلایق فرزند شما شکل می گیرد. شما به عنوان والد با اهمیت دادن به این مساله می توانید ارتباط صمیمی بین خودتان و فرزندتان ایجاد کنید.
سعی کنید هر آنچه برای فرزند خوب است یا چیزهایی که برای او مناسب نیستند را دوستانه و با منطق توضیح دهید. از مزایا و خطرات اینستاگرام که می تواند او را تهدید کند، به او توضیح دهید. به او بگویید که برای اینکه از خطرات دور بماند لازم است چه قوانینی را رعایت کند. اینکه شما با فرزندتان منطقی صحبت کنید حس بزرگ بودن را در فرزند ایجاد می کند و در اکثر مواقع، بیش تر حرف های شما را می پذیرد.
از طرفی سعی کنید خودتان را به سطح فرزندتان برسانید. نسل جدید همیشه علایق و امکاناتی دارند که ممکن است ما آن ها را نشناسیم. برای مثال اگر دختر شما به رقص باله علاقه دارد و ویدئوهای این رقص را در اینترنت می بیند، به هیچ وجه با سلیقه خودتان این هنر را تخریب نکنید. در عوض سعی کنید زمینه را برای آموزش او در این رشته فراهم کنید. حال اینکه شما ترجیح بدهید او از طریق کلاس حضوری آموزش ببیند یا اینکه او را در کلاس آنلاین ثبت نام کنید، به شرایط خود شما بستگی دارد.
داشتن رابطه ای قوی و صمیمانه با فرزندانتان باعث می شود که فرزند در رابطه با مسائلی که برایش پیش می آید با شما صحبت کند. این موضوع باعث می شود که در صورت مواجه شدن با موارد نامناسب در اینترنت از گفتن آن با شما احساس راحتی کند و بتواند بدون خجالت آن را با شما در میان بگذارد. این موضوع اهمیت زیادی دارد چون در چنین مواقعی بچه ها خیال می کنند که اشتباهی مرتکب شده اند و ممکن است هیچوقت درباره ناراحتی که برایشان پیش آمده با شما صحبت نکنند.
نظارت بر فعالیت های اینترنتی فرزندان برای کنترل نوجوان در اینترنت
شما به عنوان والدین این حق را دارید تا از کارهایی که فرزند نوجوانتان در فضای مجازی انجام می دهد، آگاه باشید. اما حواستان باشد که با کنترل افراطی می توانید فرزندتان را از خودتان دور کرده و به اعتماد بینتان آسیب بزنید. نکته اصلی این است که به گونه ای بر فعالیت های اینترنتی نوجوانتان نظارت داشته باشید که فرزندتان احساس کند شما به حریم خصوصی او احترام می گذارید، اما می خواهید از ایمنی او در فضای اینترنت اطمینان حاصل کنید.
همچنین به این نکته دقت کنید که تهدید به گرفتن موبایل از دست نوجوان، ممکن است باعث شود فرزندتان در صورت بروز مشکل یا تهدیدی در فضای اینترنت شما در جریان موضوع قرار ندهد.
قواعد منطقی استفاده از اینترنت
والدین ایرانی برای برخی امور، قوانینی جدی را در منزل وضع می کنند. برای مثال اینکه فرزندشان اجازه ندارد بیش تر از ساعت خاصی بیرون از منزل بماند. یا اینکه اجازه سفر رفتن بدون حضور پدر و مادرش را ندارد. اما در رابطه با استفاده از اینترنت، خانواده ها عموما قانونی تعیین نمی کنند. بهتر است برای مدیریت این فضا یک سری قوانین در خانه وجود داشته باشد.
مهم تر از آن اینکه خود والدین هم به آن قوانین پایبند باشند تا فرزندشان نیز به این موضوع پایبند بماند. اولین و مهمترین الگوی فرزند والدینش هستند. بنابراین توصیه می شود والدین تا حد امکان استفاده خود را از اینترنت در داخل خانه محدود کنند و زمان مشخصی را برای این کار اختصاص دهند.
این قوانین شامل مواردی مثل حداکثر زمان استفاده از اینترنت و صفحات و سایت های مجاز به فعالیت می باشد. یا اینکه از فرزندتان بخواهید بدون هماهنگی با شما دانلودهایی مثل فیلم یا سریال را انجام ندهد. استفاده از نرم افزار محدودیت استفاده از گوشی یکی از مواردی است که همه اعضای خانواده با آن می توانند عملکرد خود در فضای مجازی را تحلیل کنند. این برنامه ها حتی این قابلیت را دارند که گزارشی از عملکردتان را با دیگران به اشتراک بگذارید.
همین موارد باعث می شوند که نوجوان حس کند فضای اینترنت هم مثل فضای واقعی، یک محیط سازمان یافته است و باید به قوانین و اصول پایبند باشد.
به هیچ عنوان فرزندتان را منع نکنید
اینکه فرزند شما در استفاده از گوشی افراط کند یا اینکه خارج از اصول، رفتاری انجام دهد نیاز به تنبیه دارد. اما هیچ وقت سعی نکنید برای تنبیه کردن نوجوان، او را از کاری منع کنید. به جای اینکه گوشی اش را کامل بگیرید یا اینکه اینترنت گوشی اش را قطع کنید بهتر است برای وی محدودیت ایجاد کنید. مثل اینکه اجازه ندارد تا قبل از اتمام امتحانات مدرسه از اینستاگرام استفاده کند.
منع کردن برای نوجوانان مثل انفجار بمب می ماند. این کار می تواند باعث لجبازی، پنهان کاری یا یک سری رفتارهای آسیب زا شود. بهتر است محدودیت ها را منطقی و با ذکر دلیل به نوجوان توضیح دهید تا بداند برای داشتن شرایط نرمال بایستی توقعات تربیتی را برآورده کند.
دانستن رمز گوشی برای کنترل نوجوان در اینترنت
یکی از بهترین راه ها برای کنترل نوجوان در اینترنت این است که هنگام خرید موبایل با او به یک سری تفاهمات برسید. برای مثال اینکه اگر فرزند نوجوان 11 تا 15 سال دارید با او شرط کنید که نباید گوشی اش را از شما محافظت کند و اینکه شما باید رمز گوشی اش را بدانید.
اینکه هنگام خرید گوشی بداند که قرار نیست گوشی اش محلی برای تنهایی و ایجاد فاصله با والدین باشد، اهمیت زیادی دارد. البته نیاز نیست همیشه و هر روز گوشی اش را چک کنید. همین که فرزندتان بداند که شما می توانید پیام های او را چک کنید، کافی است.
اجازه ندهید فرزندتان احساس تنهایی کند
یکی از احساسات شایع در نوجوانان احساس تنهایی است. همیشه داشتن حدی از چهارچوب شخصی خوب است اما در سنین کم این چهارچوب نباید خیلی وسیع باشد. بهترین راه این است که فرزند شما احساس همیشه تنها بودن نداشته باشد و احساس صمیمیت و ارتباط زیادی بین نوجوان و والدین برقرار باشد.
تنهایی در نوجوانان وسوسه انگیز است. اگر فرزند شما از کامپیوتر استفاده می کند بهتر است کامپیوتر یا لپ تاپ در محلی قرار بگیرد که قابلیت دید داشته باشد. اگر کامپیوتر در اتاق فرزند است بهتر است مانیتور به سمت اتاق باشد و نه پشت به آن.
داشتن شناخت نسبت به دوستان فرزندتان
فرزند شما به واسطه حساب های اینترنتی اش یک سری دوستان مجازی خواهد داشت. مجازی بودن این افراد دلیل بر کم اهمیت بودن آن ها نیست. حتی تجربه نشان می دهد که اخیرا دوستی ها و ارتباطات اینترنتی جایگاه بزرگی در وقت، افکار و قلب نوجوانان باز کرده اند. همانطور که در انتخاب دوست فرزندتان در دنیای واقعی حساس هستید باید دوستان مجازی او را هم بشناسید. از او بخواهید که در انتخاب دوستانش به سن و سال آن ها، مشابه بودن شرایط و… توجه کند.
در حساب اینستاگرام فرزندتان لیست دوستانش را بررسی کنید. در پست اینستاگرامی فرزند کامنت ها و نظرات دوستانش را بررسی کنید. به طور کلی سعی کنید به فرزندتان بفهمانید که کیفیت اطرافیانش، چه مجازی و چه حقیقی اهمیت زیادی دارد. اگر فرزندتان صمیمیت زیادی در اینستاگرام یا سایر صفحات اجتماعی پیدا کرد و قصد داشت دوستش را حضوری ببیند حتما در قرار اول خودتان هم حضور داشته باشید تا از نزدیک با او آشنا شوید.
استفاده از نرم افزار کنترل نوجوان در اینترنت
با تمام توضیحاتی که دادیم باز هم امکان دارد که فرزند شما بازیگوش، کنجکاو و یا یک فرد پنهان گر باشد. یا اینکه شما به علت شاغل بودن زمان زیادی کنار نوجوانتان نباشید و لازم باشد که بر اعمال او نظارت بیش تری داشته باشید. نرم افزار نظارت بر فرزند در این زمینه می تواند به شما کمک کند.
نمونه های ایرانی و خارجی این برنامه وجود دارند و یکی از بهترین آن ها سامانه کنترل فرزند فمیلی سیف می باشد. با این نرم افزار شما به صورت پنهانی و بدون اطلاع فرزند، نظارت کاملی بر گوشی او خواهید داشت. تمام صفحات اجتماعی، پیام رسان ها، مرورگر وب، تماس، مخاطبین، پیامک ها و حتی موقعیت مکانی فعلی فرزند از طریق این برنامه قابل ردیابی است. یکی از راه های نظارت بر نوجوان خارج از کنترل همین روش می باشد.
این نرم افزار کاملا قانونی می باشد و شما به عنوان والدین فرزند زیر 18 سال می توانید این نرم افزار را استفاده کنید.
نکات مهمی که باید والدین به آن ها حساس شوند
یک سری نشانه های رفتاری وجود دارد که با دیدن آن ها نیاز است که تلاش خود را در کنترل نوجوان در اینترنت بیش تر نمایید. در مرحله اول سعی کنید خودتان صحبتی دوستانه با او داشته باشید یا حتی برای این موضوع از یک مشاور کمک بگیرید.
- احساس می کنید فرزندتان در استفاده از اینترنت پنهان کاری می کند، در حضور شما مضطرب است، صفحه گوشی اش را کج می کند، یا اینکه بعضی اوقات هنگام استفاده از کامپیوتر در اتاق را محکم می بندد. بهتر است به این موضوع توجه کنید؛ مخصوصا اگر این نوع رفتارها ناگهانی و جدید هستند.
- اگر فرزندتان دچار استرس های شدیدی است، افت تحصیلی پیدا کرده یا اعتماد به نفسش نسبت به قبل به طور محسوسی کم شده است این احتمال وجود دارد که در فضای اینترنت تحت فشار فکری یا حتی تهدید و سوء استفاده قرار گرفته است.
- اگر متوجه شدید که فرزندتان برخی فایل هایش را بر روی هارد سیستم نگه داری نمی کند و از یک فلش یا هارد جانبی پنهانی برای نگهداری فایل هایش استفاده می کند، دلیل این کار را بررسی کنید.
- استفاده از پسورد برای موبایل و کامپیوتر به خودی خود بد نیست اما اگر می بینید فرزندتان به طور افراطی بر روی تمام برنامه های کامپیوتر و گوشی اش رمز گذاشته و حتی از برنامه های پنهان سازی فایل استفاده می کند حتما به این موضوع حساس شوید.
- اگر فرزند شما زمان زیادی را با گوشی به مطالعه درس هایش می پردازد اما از طرفی دچار افت تحصیلی شده است، دلیل آن می تواند تظاهر به درس خواندن باشد. یا اینکه در حین درس خواندن حواس پرتی های دیگری در گوشی مانع تمرکز او می شوند.
- محققان می گویند نور تلفن همراه با کاهش میزان هورمون ملاتونین موجب برهم زدن سیکل خواب شده و خوابیدن را مشکل می کند. اگر نوجوان شما شب ها دیر می خوابد، این مشکل می تواند به خاطر استفاده از موبایل در طول شب باشد.
- اگر فرزند شما جدیدا نسبت به ظاهرش حساس شده است و ایرادهای بی مورد از خودش می گیرد احتمال دارد که تحت تاثیر شبکه های اجتماعی و نظرات مخرب باشد.
- اینترنت و شبکه های اجتماعی گاهی باعث می شوند که نوجوان دچار خودپسندی یا اعتماد به نفس بی جا شود. اگر نشانه هایی از این گونه رفتارها را مشاهده می کنید حتما ریشه آن را در ارتباطات اینترنتی فرزند خواهید یافت.
- ایجاد تداخل در خواب، انجام ندادن تکالیف، بد غذا شدن و… همگی می توانند به دلیل استفاده بیش از حد از گوشی اتفاق بیفتند.
راهکار عدم وابستگی نوجوان به فضای مجازی
برای اینکه فرزندتان به اینترنت وفضای مجازی اعتیاد پیدا نکند از موارد دیگری که در ذیل به آنها اشاره می کنیم نیز می توانید استفاده کنید:
- او را به کتاب خواندن و گوش دادن به پادکست های مفید تشویق کنید.
- تفریحاتی مناسب سن نوجوان برایش درنظر بگیرید. رفتن به استخر، شرکت در دوره های آموزشی، یادگیری هنر و… می توانند موارد سرگرم کننده ای باشند.
- او را به دیدن فیلم ها و تئاترهای فاخر تشویق کنید.
- درک تفکر انتقادی باعث می شود که فرزند شما خودش مزایا و معایب هر چیزی را تحلیل کند. اگر فرزند شما بتواند درست و غلط کارهایش را بررسی کند احتمال رفتار غیرمنطقی در او کمتر می شود. این نوع تفکر را یاد بگیرید و به فرزند خود انتقال دهید.
- دورهمی های دوستانه حضوری می تواند برای نوجوانان جذاب باشد.
- صمیمیت خود را با فرزند نوجوانتان افزایش دهید و این حس را به او بدهید که می تواند در رابطه با تمام افکار و احساساتش با خیال راحت با شما صحبت کند.
مقدار استاندارد استفاده از اینترنت چقدر است؟
با توجه به توضیحاتی که دادیم سوال پیش می آید که میزان استاندارد ساعات استفاده از گوشی و اینترنت در طول روز چقدر است؟ باید گفت هیچ جواب مشخصی برای این سوال وجود ندارد و این زمان از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است.
در واقع، بسته به اینکه فرزند شما زمان خود را در چه راهی صرف می کند، ساعات استاندارد استفاده از موبایل و اینترنت فرق دارد. اگر فرزند شما کلاس زبان آنلاین یا هر کلاس دیگری را در طول روز از طریق گوشی شرکت می کند، این زمان را می توان جزو ساعات مفید روز او دانست. دغدغه اصلی ما این است که بتوانیم ساعات بازی کردن با موبایل و گشتن بی مورد در صفحات اجتماعی یا سایر کارهایی که در واقع مربوط به اوقات فراغت هستند را کنترل کنیم.
از طرفی والدین در عین جدیت نسبت به کنترل نوجوان در اینترنت، باید انعطاف پذیری هم داشته باشند. برای مثال اگر فرزندتان برای کارهای مدرسه اش نیاز به این دارد که آموزش های بیش تری از اینترنت ببیند، یا اینکه تحقیق بیش تری انجام دهد او را درک کرده و تا جای ممکن به او کمک کنید.
توصیه های شرکت مایکروسافت درباره کنترل نوجوان در اینترنت
- به او نحوه استفاده درست از اینترنت را توضیح بدهید و کمک کنید تا از اینترنت در جهت شکوفایی و بالفعل شدن استعدادهای درونی استفاده کند.
- فرزندتان را تشویق کنید که تجربه هایش در اینترنت را با شما به اشتراک بگذارد. اگر فرزندتان با مشاهده برخی اطلاعات بر روی اینترنت هیجان زده می شود، خوب است که این موضوع را به شما اطلاع دهد تا برای او فضای آموزش در آن زمینه را محیا کنید.
- از فرزندتان بخواهید که قبل از ثبت نام در یک سامانه یا اپلیکیشن جدید، شما را در جریان این موضوع قرار دهد.
- نحوه احترام به سایر افراد آنلاین در اینترنت را به فرزندان خود آموزش دهید. فرهنگ ارتباط در فضای اینترنتی به اندازه آداب ارتباطی در دنیای واقعی اهمیت دارد.
- نحوه رعایت حقوق دیگران در اینترنت را به فرزندان خود آموزش دهید. از آن ها بخواهید که حریم خصوصی شان را حفظ کنند و به حریم خصوصی سایر افراد نیز احترام بگذارند. رعایت حق نشر یکی دیگر از مسائلی است که باید به آن ها آموزش دهید.
- از فرزندتان بخواهید هرگز بدون اطلاع شما به دیدار دوستان اینترنتی خود نرود. حد الامکان سعی کنید برای اولین دیدار خودتان هم حضور داشته باشید. شاید دوست اینترنتی فرزندتان آن کسی که ادعا کرده است نباشد.
- به فرزندتان تاکید کنید که هرگز اطلاعات خصوصی از جمله آدرس، شماره تلفن، آدرس مدرسه و… را به افرادی که نمی شناسد ارائه ندهد.
- به فرزند خود آموزش بدهید که چگونه به منابع معتبر در اینترنت دسترسی پیدا کند. او باید بداند که هر چیزی که در اینترنت می بیند لزومی ندارد که درست باشد. او باید توانایی این را داشته باشد که منبع معتبر را از غیرمعتبر تشخیص دهد.
- فعالیت های فرزندان خود را با استفاده از نرم افزارها و امکانات موجود، کنترل نمایید. با نظارت بر فعالیت فرزندان، می توان محتوای مضر را فیلتر کرد.
