به عنوان پدر و مادر، ما نمی توانیم همیشه و هر لحظه کنار فرزندمان باشیم. بعد از دو یا سه سالگی، کودک زمانی را جدا از والدینش در مهدکودک، مدرسه، کلاس آموزشی و یا منزل آشنایان سپری می کند. کودکان تجربه زیسته کمی داشته و به همین دلیل به همه اعتماد دارند. بنابراین آموزش خود مراقبتی در کودکان از وظایف والدین است.
وظیفه والدین این است که به فرزندشان نحوه مراقبت از خود و نحوه ارتباط با افراد غریبه را آموزش دهند. خود مراقبتی در کودکان جنبه های مختلفی دارد که در ادامه آن ها را به طور مفصل بررسی می کنیم.
جنبه های مهم خود مراقبتی در کودکان
خود مراقبتی در کودکان به معنای انجام فعالیت هایی است که باعث حفظ استانداردهای سلامت جسمی، روحی و روانی کودک می شود. مواردی از جمله تغذیه سالم، توجه به نشانه های فیزیکی، فعالیت بدنی، کنترل استرس، اجتناب از اعتیاد، مراقبت از خود در برابر سوء استفاده های جنسی و جلوگیری از چاق شدن کودکان معیارهای خود مراقبتی هستند.
هر فردی در حد سن و سالش، باید بتواند از خودش مراقبت کند. کودکان اصول اولیه مراقبت را از والدین می آموزند. بر اساس این آموزش ها، کودک می فهمد که انجام چه کارهایی برایش خطرساز است. بهتر است اگر قانونی را به فرزندتان می گویید، دلیل آن را نیز توضیح دهید. مثلا اگر به فرزندتان می گویید که به غیر از سرویس مهد کودک اجازه ندارد سوار ماشین فرد دیگری شود، دلیل آن را با توجه به سن فرزندتان توضیح دهید.
به عنوان والدین بهتر است خودتان نسبت به قوانین پایبند باشید. پایبند بودن به قوانین، فرهنگ رفتار اصولی را بین اعضای خانواده جا می اندازد.
آموزش جنسی به کودکان
سوء استفاده جنسی از کودکان و نوجوانان یک موضوع تلخ شایع است. افراد متجاوز در هر قشری و در هر مکانی، حضور دارند. آمار نشان می دهد که 85 درصد کودکان، فرد متجاوز را می شناسند و این افراد رابطه نزدیکی با کودک یا خانواده او داشته اند.
ما به عنوان والدین نمی توانیم همیشه و هر لحظه کنار فرزندمان باشیم؛ اما با انتخاب مدرسه خوب و اعتماد نکردن به دیگران می توانیم تا حدودی فرزندمان را از این خطر در امان نگه داریم. آموزش خود مراقبتی و افزایش آگاهی کودکان، بهترین راهکار پیشگیری از کودک آزاری است.
خود مراقبتی جنسی آموزش مهارت هایی به کودکان است تا مورد سوء استفاده جنسی قرار نگیرند. آموزش خود مراقبتی باید از سوی والدین انجام شود. آموزش در زمینه موارد جنسی باعث می شود که کودک امنیت خود را حفظ کند. همچنین کودک می فهمد که در صورت سوء استفاده جسمی، می تواند بدون هیچ ترسی، این موضوع را با شما در میان بگذارد.
بهتر است آموزش شما بر حسب سن کودک باشد و رفته رفته آگاهی او را درباره اندام های خصوصی اش و سایر مسائل جنسی بالا ببرید. اولین کاری که باید انجام دهید این است که معنای “فرد غریبه” را برای فرزندتان روشن کنید. کودکان باید بدانند که چیزی به عنوان “غریبه ایمن” وجود دارد. غریبه ایمن کسی است که اگر نیاز داشت می تواند از او کمک بخواهید. غریبه ایمن شامل پلیس، آتش نشان، پزشک و… است. نوع دیگر “غریبه های بی خطر” و “غریبه های پر خطر” هستند.
به طور خلاصه، آموزش خود مراقبتی جنسی شامل موارد زیر می شود:
- انتخاب نام درست برای قسمت های خصوصی بدن
- تشخیص تفاوت بین لمس ایمن و غیر ایمن بدن
- واکنش مناسب در صورت لمس غیر ایمن بدن
- اعتماد به پدر و مادر و در میان گذاشتن تمام مسائل با آن ها
مراقبت در فضای اینترنت و شبکه های اجتماعی
امروزه در بسیاری از خانواده ها، هم مادر و هم پدر شاغل هستند و ساعات زیادی از روز را خارج از منزل سپری می کنند. از طرفی، آموزش غیر حضوری باعث شده است که اکثر کودکان به گوشی هوشمند و یا تبلت دسترسی داشته باشند.
تهدیدها و آسیب های اینترنت و فضای مجازی بسیار زیادند. پدر و مادرها علاوه بر تامین امنیت فرزندشان در دنیای واقعی، باید قوانینی برای فعالیت در فضای مجازی تعیین کنند.
آموزش خود مراقبتی در فضای اینترنت، از موارد مهمی است که به طور واضح باید درباره آن قانون تعیین شود. اینکه فرزندتان می تواند با چه افرادی در اینستاگرام و سایر برنامه ها صحبت کند، یا اینکه به هیچ وجه در محیط اینترنت به افراد غریبه اطمینان نکند مواردی هستند که باید به فرزندتان آموزش دهید. محدود کردن ساعت کار با گوشی و بازی کردن بعد از انجام تکالیف درسی، مواردی هستند که فرزندتان باید آن ها را بپذیرد و نیازی به تذکر دادن شما نباشد.
شما می توانید با سامانه مراقبت از خانواده، فعالیت فرزندتان در فضای مجازی را کنترل کنید. کنترل تلگرام، اینستاگرام و واتساپ فرزندان به طور پنهانی، از قابلیت های این سامانه است.
نکات مهم در آموزش خود مراقبتی
- تربیت فرزند و آموزش به او از سنین بسیار کم آغاز می شود. در هر دوره ای والدین باید بر اساس سن و میزان درک فرزندشان به آن ها آموزش دهند.
- در سنین پایین تر بهتر است از طریق بازی کردن، کتاب خواندن یا نقاشی کشیدن موضوعات را به فرزندتان منتقل کنید. هر چه سن کودک بالاتر می رود، می توانید با صحبت کردن آموزش تان را پیش ببرید.
- برای بزرگسالان مفهوم امنیت و عدم امنیت قابل درک است، اما کودکان درک صحیحی از ناامنی ندارند. باید والدین فضاهای امن و ناامن را به صورت عملی به فرزندشان نشان دهند و توضیحات لازم را به فرزندشان منتقل کنند.
- ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر فاکتور مهمی است که در تاثیرپذیری و آموزش فرزندان نقش مهمی دارد. هر چقدر رابطه شما با فرزندتان صمیمی تر باشد، راحت تر ارتباط می گیرید و تاثیرگذاری تان بیش تر خواهد بود.
- برای بچه های کوچکتر لیست بسیار واضحی تنظیم کنید. آن ها به قوانین کاملا مشخص نیاز دارند. مثلا به او بگویید نباید بیرون از خانه از کسی خوردنی بگیرد. نباید با غریبه جایی برود و…
- از فرزندتان در رابطه با شرایط مختلف سوال بپرسید. مثلا بپرسید که اگر از سرویس مدرسه جا بماند باید چه کاری انجام دهد؟ یا اینکه اگر غریبه ای به او خوراکی تعارف کرد چه می کند؟ بعد از اینکه کودک نظرش را گفت، در صورت نیاز در رابطه با کاری که باید انجام دهد، به او توضیح بیش تری دهید.
- کودک قبل از هر چیز خود مراقبتی را از والدین یاد می گیرد، پس باید والدین نسبت به سلامتی خود کوشا باشند.
- توانایی «نه» گفتن را در کودک پرورش دهید. نه گفتن یکی از اصول اولیه خود مراقبتی کودکان است.
- در رابطه با اهمیت سلامت جسمانی به کودکتان توضیح دهید.
- فرزندتان را بابت کارهای مثبتی که انجام می دهد تحسین کنید.
- کودک را با احساساتش آشنا کنید. اینکه کودک بتواند احساساتش از جمله ترس یا استرس را با شما مطرح کند، در کنترل این احساسات موفق تر است.
- برای فرزندتان حریم خصوصی قائل شوید.
- درباره قسمت های خصوصی بدن و قوانین مربوط به دست زدن به آن ها آموزش دهید.
- به کودکتان توضیح دهید که دقیقا به چه افرادی (اعضای خانواده و پدر بزرگ و مادربزرگ) اعتماد داشته باشد.
- به واکنش های رفتاری خودتان دقت کنید. همیشه آغوشتان را به روی فرزندتان باز بگذارید و حامی او باشید.
سخن آخر
عزت نفس، شخصیت و آینده کاری فرزندان ما، بستگی به آموزش هایی دارید که از کودکی تا نوجوانی در محیط خانه و خارج از آن دریافت کرده اند. پدر و مادرها باید سعی کنند تا فرزندانی مستقلی پرورش دهند. آموزش خود مراقبتی در کودکان، یک موضوع بسیار ضروری است. مراقبت از سلامتی جسمی و روانی موضوعاتی هستند که فرزند شما باید آن ها را جدی بگیرد.
آموزش در زمینه مسائل جنسی نیز بسیار مهم است. کنجکاوی های فرزندتان در این زمینه را با پاسخی که مناسب سنش است رفع کنید. به او توضیح دهید که در شرایط خاص چگونه رفتار کند. از او بخواهید هر موضوع مشکوکی را با شما در میان بگذارد. اینترنت فضایی آزاد و بدون نظارت است. به فرزندتان فرهنگ استفاده از گوشی و فضای اینترنت را بیاموزید.
