از مهم ترین روابطی که کودک برقرار می کند می توان به رابطه دوستانه اشاره کرد. هر چند این روابط در سنین پایین چندان با ثبات به نظر نمی رسند و صرفا کودکان نسبت به هم رابطه هم بازی بودن دارند، با این حال توانایی دوست یابی و منزوی نبودن کودک به رشد عاطفی و اجتماعی اش کمک زیادی می کند. مهارت دوستیابی کودکان یکی از آموزش های مهمی است که والدین و معلمان نباید نسبت به آن بی تفاوت باشند.
برخی کودکان ذاتا ساکت و خجالتی هستند. این ویژگی باعث می شود که در دوستیابی قدمی برندارند. یک والد خوب باید مهارت هایی را بداند که با استفاده از آن ها کودک را به برقراری ارتباط با هم سن و سالانشان ترغیب کند.
کودک از همان سال های اول زندگی باید دوست پیدا کردن را یاد بگیرد. این موضوع در شکل گیری شخصیت او و حضور موثرش در اجتماع کمک می کند. به دلیل اهمیت مهارت دوستیابی کودکان، در این مقاله راهکارهایی را برای کمک به کودک جهت برقراری ارتباط موثر دوستانه آموزش می دهیم. همچنین نقش والدین و مدرسه را در رابطه با این موضوع شرح می دهیم.
دلیل عدم تمایل کودک به دوست یابی یکی از مسائلی است که دانستن آن می تواند به فرایند آموزشی شما کمک زیادی کند. این دلایل نیز در ادامه مقاله بررسی می شوند. با ما همراه باشید.
اهمیت عزت نفس در دوست یابی
برخورد و نحوه دوستی کودکان با هم نمایانگر ویژگی های شخصیتی آنهاست. معمولا کودکانی که احساس خوبی نسبت به خود دارند، اعتماد به نفس بیشتری داشته و در دوست یابی موفق تر عمل می کنند. اما بر عکس، کودکانی که به دنبال انزوا، گوشه گیری و خلوت گزینی هستند، میلی به دوست شدن با دیگران نشان نمی دهند. پس شما می توانید با زیر نظر گرفتن میزان مهارت دوستیابی کودکان، نقاط قوت و ضعف آن ها را شناسایی کرده و در تربیت کودک، موفق تر عمل کنید.
رابطه دوستانه رابطه ای دوطرفه است که مصاحبت، مشارکت، درک احساسات و افکار یکدیگر را به هنگام نیاز در برمی گیرد. دوستان صمیمی در شرایط فشار و موقعیت های استرس زا از یکدیگر محافظت می کنند. روابط دوستانه عزت نفس و اعتماد بنفس فرد را بالا می برد و اضطراب و افسردگی را کاهش می دهد.
دوستیابی کودک نشانه عزت نفس بالای اوست و آموزش دوست یابی به بالا بردن عزت نفس کودک کمک می کند. عزت نفس ناشی از قضاوت و نگرش فرد نسبت به ارزش های خود است. دانش آموزانی که عزت نفس بالاتری دارند درتکالیف مدرسه و پیشرفت تحصیلی موفق تر هستند و در اجتماع و مدرسه روابط میان فردی موفق تری تجربه خواهند کرد. بنابراین یکی از راه های افزایش پیشرفت تحصیلی، افزایش عزت نفس است. دانش آموزانی که عزت نفس پایینی دارند تصویری نا امید و منزوی از خود نشان می دهند و در مدرسه تمایل دارند در حاشیه باشند.
نداشتن دوست در مدرسه و کشف دلایل آن
اینکه فرزند شما نمی تواند دوستی پیدا کند یا در نگهداری روابط دوستانه اش موفق نیست، به دلایل روانشناسی بر می گردد. شما به عنوان والد کودک باید او را زیر نظر داشته باشید و به سوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا کودک شما آن قدر حساس است که خیلی زود احساساتش جریحه دار می شود و دوستانش را از دست می دهد؟
- آیا کودک میلی به ارتباط گرفتن با دیگران ندارد و تنهایی را ترجیح می دهد؟
- آیا به دلیل رفتارهای تهاجمی کودکتان، سایر کودکان نمی خواهند با او دوست شوند؟
- آیا کودک مهارت کافی برای شروع رابطه دوستانه را دارد؟
- آیا مهارت های لازم برای یک دوست با وفا بودن را دارد یا خیر؟
شما در گام اول با زیر نظر گرفتن رفتارهای کودک و با حرف زدن با فرزندتان باید به دنبال علت اصلی عدم ارتباط دوستانه فرزندتان باشید. بعد از کشف علت می توانید با رفع مساله اصلی، مشکل دوستی کودک را نیز رفع کنید. مهم ترین دلایل ناکامی کودکان در این مساله موارد زیر می باشد:
1. عزت نفس پایین
برخی کودکان با توجه به شرایط خانوادگی و فاکتورهای شخصیتی شان عزت نفس پایینی دارند. این افراد تصور خوبی از خود ندارند یا بهتر است بگوییم که خودشان را دوست داشتنی نمی دانند. اگر کودک شما احساس ارزشمندی نکند، از ارتباط با بچه های همسن و سال خود دوری کرده و به تنهایی میل بیشتری نشان می دهد.
2. اضطراب و استرس
اضطراب و استرس از احساسات شایع در کودکان است که ریشه آن به رفتارهای خانوادگی، پرخاشگری والدین با یکدیگر و با فرزند بر می گردد. این موضوع یکی از دلایل ضعف کودکان در ارتباط گیری می باشد.
3. پرخاشگری کودک
پرخاشگری کودکان در فرزندان خانواده های پرتنش، بیش تر به چشم می خورد. این کودکان وقتی در جمع هم سن و سالان قرار می گیرند ممکن است رفتارهای پرخاشگرایانه از خود بروز دهند. برای مثال کودک دیگری را هل بدهند یا وسیله های بازی را به زور از دست دیگران بگیرند.
از طرفی کودکان بیش فعال چون در روابط دوستانه خود، بیش از اندازه عصبی هستند، رفتارهایشان باعث می شود که کودکان دیگر دوست نداشته باشند با آن ها ارتباط بگیرند.
4. مهارت های اجتماعی پایین
برخی والدین ساکت بودن کودک یا میل به بازی فردی را پای درون گرا بودن کودک می گذارند. در صورتی که ممکن است فرزندشان به دلیل نداشتن مهارت ارتباطی و حس خجالتی بودن ترجیح می دهد تنها باشد.
اگر کودک مهارت بازی و ارتباط گرفتن با اطرافیان را نداشته باشد و والدین هم توجه کافی به این موضوع نشان ندهند، به مرور زمان کودک گوشه گیر و منزوی می شود.
آموزش مهارت دوستیابی به کودکان
فرایند دوست یابی از سنین خردسالی آغاز می شود. در نتیجه هر چه زودتر کودک با این مهارت آشنا شود در سنین مدرسه با مشکلات کمتری روبرو خواهد شد. از آن جایی که این مهارت ها نیاز به تخصص و آموزش دارند، والدین باید از قبل خودشان این مهارت ها را به کمک مشاور یا با مطالعه کتاب، آموخته باشند تا بتوانند بهترین روش را برای کودک خود پیاده کنند. کودکان برای ایجاد روابط دوستانه، نیازمند مهارت های اجتماعی، مهارت های خود تنظیمی و شایستگی اجتماعی هستند. دراین میان، والدین نقشی پررنگ در تقویت مهارت دوستیابی کودکان ایفا می کنند.
رعایت موارد زیر، به والدین در جهت تقویت مهارت دوستیابی کودکان، کمک می کند:
1. الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید.
رفتارهای شما در برخورد با دیگران، تعیین کننده نحوه رفتار فرزندتان با اطرافیانش است. زمانی که شما در حال خوشامد گویی، صحبت، خرید و… هستید، یک الگوی رفتاری در اجتماع را برای فرزندتان به نمایش می گذارید. اگر شما فردی خجول و یا عصبانی هستید، ممکن است کودکتان همین رفتار را از شما تقلید کند. بعد از اینکه سن کودک به پیش دبستانی و دبستان می رسد نقش مربی و معلمان نیز در این مقوله پررنگ می شود.
برای اینکه بتوانید در زمینه مهارت پیدا کردن دوست و حفظ رابطه دوستانه به فرزندتان کمک کنید، ابتدا لازم است که خودتان روابط موثری داشته باشید و در این زمینه الگو باشید.
2. ایجاد فرصت های جدید دوست یابی
یکی از ساده ترین روش های پرورش مهارت دوستیابی کودکان، قرار دادن آن ها در شرایطی است که بتوانند دوستان جدیدی برای خود پیدا کنند. برای این کار فرزندتان را به پارک ببرید، یا اینکه از دوستتان بخواهید با کودکش به منزل شما بیایند. از این طریق کودک شما فرصت بیش تری برای برقراری ارتباط دارد. همچنین کودک در حضور شما احساس امنیت بیش تری خواهد داشت.
همچنین می توانید کودک را در فضاهای عمومی مثل کلاس ساز کودکان، نقاشی و… ثبت نام کنید. این کار علاوه بر آموزش، مهارت دوست یابی آن هارا نیز تقویت می کند.
3. آموزش کنترل هیجانات منفی
تابحال به فرایند دعوا کردن کودکان دقت کرده اید؟ معمولا بین آن ها یک اختلاف کوچک پیش می آید و این بین کودکی کم تحمل، رفتاری هیجانی بروز می دهد و بعد از آن دو یا چند کودک شروع به اعتراض می کنند. اعتراض ها عموما با گریه یا جیغ زدن همراه است.
کودکی که رفتار پرخاشگرایانه را تکرار می کند، معمولا از جمع کودکان طرد می شود یا اینکه محبوبیت خود را از دست می دهد. در چنین زمانی، کودک پرخاشگر خیلی سریع نسبت به رفتارهای اطرافیانش واکنش منفی نشان می دهد و به این فکر می کند که آن ها نمی توانند دوستان خوبی برایش باشند.
برخورد کردن با کودک پرخاشگر و دعوا کردن او نه تنها نتیجه مثبتی ندارد بلکه اوضاع را بدتر می کند. بهترین راهکار برای این موارد ایجاد رابطه دوستی با فرزند است. در این شرایط شما می توانید به حرف های او گوش دهید و برای اصلاح رفتار پرخاشگرایانه اقدام کنید.
4. بازی درمانی برای آموزش دوست یابی
بازی درمانی برای دوست یابی، یکی از روش های موفق پرورش دوستیابی در کودکان محسوب می شود. با فرزندتان بازی کنید و نقش دوست او را داشته باشید. سعی کنید در این فرصت متوجه افکار و نظرات فرزندتان در مورد رابطه دوستی شوید.
یک روز با فرزندتان به مدرسه بروید و به پیدا کردن یک دوست به او کمک کنید. حین بازی به کودک نشان دهید که چه رفتارهایی باعث دوستی کودکان با هم می شود و یا از دوستی جلوگیری می کند. برای این کار می توانید از عروسک استفاده کنید تا فرزندتان در آن احساس راحتی بیشتری داشته و بهتر همکاری کند.
اگر احساس می کنید فرزندتان خجالتی است می توانید از این روش استفاده کنید تا فرزندتان متوجه شود چگونه با کنار کشیدن از دیگران، دوستانش را از دست می دهد. همچنین می توانید مهارت های ارتباطی را با این روش به کودک آموزش دهید. چگونگی سلام دادن، لبخند زدن، شروع صحبت و یا به اشتراک گذاشتن چیزها با دیگران به راحتی حین بازی کردن قابل انتقال هستند.
5. آموزش مهارت همدلی
کودکان جدا از کنترل کردن احساسات منفی و رفتارهایشان، باید همدلی کردن با دیگران و درک عواطف و احساسات آن ها را نیز یاد بگیرند. این مهارت به طور ذاتی در طبیعت تمامی انسان ها نهفته است، اما آموزش دادن، به بروز این ویژگی کمک زیادی می کند. طبیعی بودن این مهارت در ذات ما به معنی خودکار بودن آن نیست؛ بلکه نیاز به تمرین و تقویت دارد تا در وجود و رفتارهایمان نهادینه شود.
از کودکتان بخواهید اسباب بازی هایش را حین بازی با دوستش به اشتراک بگذارد. مراقب دوستش باشد و اگر دوستش آسیب دید سریع به مادرش اطلاع دهد. از او بخواهید در مدرسه خوراکی اش را تعارف کند. همین موارد خیلی کوچک حس همراهی و همدلی را بیش تر می کند.
6. آموزش قدرت عذرخواهی کردن
خیلی اوقات بعد از یک قهر یا دعوای کودکانه فرزند شما دوست دارد به بازی ادامه دهد اما از طرفی حاضر نیست که بابت ناراحت کردن دوستش عذرخواهی کند. شاید دیده باشید کودکانی را که هم بازی شان را هل می دهند و به جای معذرت خواهی کردن و قبول تقصیر، خودشان هم گریه می کنند. این رفتار بیش تر برای فرار از قبول اشتباه و عذرخواهی است. قدرت عذرخواهی مهارت خاصی است که کودک را کاریزماتیک می کند.
بهترین راه برای تقویت قدرت عذرخواهی این است که خودتان به خوبی این مهارت را بلد باشید.
7. پیدا کردن منشا رفتارهای مخرب کودک
مشکلات رفتاری می توانند مانع ایجاد دوستی باشند. کودکان دیگر از کودکانی که رفتارهای پرخاشگرانه دارند، دوری می کنند. منشا رفتارهای منفی کودک را پیدا کنید و در صورت لزوم، از متخصصان حوزه کودک کمک بگیرید.
8. معرفی ویژگی های دوست خوب به کودک
کودک در سن زیر 7 سال دوستی هایش را در کنار والدین برقرار می کند. اما بعد از آن در دوران مدرسه خودش باید دوستانش را انتخاب کند و دوستی هایش را مدیریت کند. فرزند شما باید به درستی بداند ویژگی های یک دوست خوب چه مواردی اند. اگر از قبل، مهارت دوست یابی را در کودک تقویت کرده باشید در این مرحله دچار مشکل خاصی نمی شود. در غیر این صورت، آموزش توسط والدین و معلمان واجب است.
می توانید این کار را به یک پروژه تبدیل کرده و پوستری تهیه کنید که کودک در آن با برچسب زدن، این ویژگی ها را مشخص کند یا اینکه می توانید با همدیگر یک فهرست تهیه کنید. در مورد این ویژگی ها دائماً صحبت کنید و از او بخواهید هر وقت دوستانش را دید، به این خصوصیات در آن ها توجه کند. در مکالمات روزانه خود فرصت هایی برای صحبت در مورد دوستی پیدا کنید. برای مثال در این باره حرف بزنید که خودتان چه چیزهایی را در دوستانتان دوست داشته یا ندارید.
9. کنترل دوستی مجازی
آموزش و پرورش مهارت دوستیابی کودکان یکی از مهم ترین وظایف هر پدر و مادری است. البته مهم است بدانید که پرورش مهارت های اجتماعی دوست یابی، به زمان زیادی نیاز دارد. ما در این مقاله سعی کردیم در مورد مهارت دوست یابی و دلایلی دوست گریزی کودکان صحبت کنیم. این موارد بیش تر برای کودکان زیر 9 سال مفیدند.
وقتی فرزند شما وارد سنین نوجوانی می شود تعریف دوست و نوع روابط دوستانه، معنای جدیدی پیدا می کند. در این سن فرزندتان به دنبال دوستی های معنی دار و بلند مدت است. متاسفانه در سنین نوجوانی با توجه به شرایط روحی، برخی نوجوانان وارد دوستی های مجازی غیر ایمن می شوند. در این شرایط آگاهی دادن به کودک و کنترل نوجوان در اینترنت اهمیت زیادی پیدا می کند.
سامانه مراقبت از خانواده در این شرایط می تواند به والدین کمک کند. با استفاده از این نرم افزار می توانید به صورت پنهان روابط مجازی و پنهان فرزندتان را بررسی کنید. در صورت علاقه بر روی لینک کلیک کنید تا با خدمات سامانه کنترل فرزند بیش تر آشنا شوید.
